اهميت و ضرورت انجام تحقیق :
هدف اصلی نهادهای جامعه پذیری،اجتماعی کردن یا آماده ساختن دانش آموزان برای حضور موثر در جامعه و درک به موقع و هماهنگ ساخت ها،کارکردها و فرهنگ جامعه جهت نشان دادن عملکرد معقول اعم از واکنش ها،رفتا یا کنش در جهت رفع نیازها و رسیدن به اهداف جمعی است.نظام جامعه پذیری و فرهنگ ارتباط دو سویه ای با هم دارند،بدیهی است که نمادها و ارزش های نظام جامعه پذیری از طریق نظام فرهنگی تامین می گردد و از سوی دیگر نظام جامعه پذیری به انتقال و ماندگاری ارزش ها ،هنجارها و آداب و رسوم جامعه یاری می رساند و همچنین این رفتارها و باورهای فرهنگی از زمینه های متفاوتی تاثیر می پذیرند.در جامعه ای چون کشور ما از یک سو و به تبع آن شهر ارومیه از سوی دیگر،نظام جامعه پذیری تحت تاثیر شرایط جهانی،ملی،مذهبی و قومی- محلی می باشد.اگر نهادهای متولی جامعه پذیری دچار نوعی روزمرگی و فعالیت های متعارض گردند ؛ارزش ها و رفتار های متعارض ناشی از این کانون های متعدد می تواند به بحران هویتی و رفتاری بیانجامد.همانطور که می دانیم از طریق جامعه پذیری،هویت ملی یک کشور به نسل های بعدی آن منتقل می شود تا این هویت دچار تغییر و تحولی غیر از آنچه که در روند طبیعی حاصل می شود نگردد .در جامعه امروز ایران علی الخصوص شهر ارومیه نیز بحث جامعه پذیری با توجه به درصد جمعیت بالای جوانان شهروند نسبت به کل جمعیت شهروندان مساله ای مهم است.به نظر می رسد ،این لزوم توجه زمانی دارای اهمیت دو چندانی می شود که پدیده های نوین و جدیدی چون جهانی شدن،ماهواره و گسترش ارتباطات جامعه را سخت تحت تاثیر خود قرار داده است.لذا بر این اساس ،مدیریت فرهنگی – اجتماعی جامعه می بایست توجه لازم را به ماهیت و جایگاه نظام جامعه پذیری در توسعه فرهنگی- اجتماعی داشته باشد.همچنین اگر نهاد های جامعه پذیری در بحث اجتماعی شدن با یکدیگر هماهنگی و همکاری نداشته باشند و انجام کامل و درست فرآیند اجتماعی شدن را نتوانند تضمین کنند،آن موقع آسیب ها و ناهنجاری هایی که عمدتا از تخطی از قراردادها و فرهنگ جامعه پدید می آید در رفتارهای افراد ضد اجتماع یا زیر پا گذارندگان قواعد اجتماعی ظاهر می شود.توجه برنامه ریزی اجتماعی به این نهادها و موارد و تشخیص به موقع اشتباهات احتمالی در عملکردها می تواند از میزان نا هنجاری های آینده جامعه تا حد زیادی بکاهد.با عنایت به مطالب فوق ملاحظه می گردد که جامعه پذیری و شیوه های درست آن در بین جوانان نقش اساسی دارد.جا دارد مسئولین و نهادهای فرهنگی پیشقدم تر از سایر نهادها و سازمان ها در این راستا عمل نمایند.لذا در راستای عملی انجام تحقیقات علمی که این پژوهش نوعی از آن در سطح یک شهر است ضرورت دارد.
1-3-اهداف تحقیق
الف)هدف کلی :
تعیین نقش عوامل اجتماعی موثر بر جامعه پذیری دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی شهر ارومیه
ب)اهداف اختصاصي :
1- تعیین نقش روابط اجتماعي اعضاي خانواده در جامعه پذیری دانش آموزان دختر
2- تعیین نقش گروه همسالان در جامعه پذیری دانش آموزان دختر
3- تعیین نقش پايگاه اجتماعي-اقتصادي خانواده دانش آموزان در جامعه پذیری آنان
4- تعیین نقش وسایل ارتباط جمعی در جامعه پذیری دانش آموزان
فرضیه های تحقیق :
1-بین نقش روابط اجتماعي اعضاي خانواده و جامعه پذیری دانش آموزان دختر رابطه وجود دارد.
2- بين میزان تاثیر گروه همسالان و جامعه پذيري دانش آموزان دختر رابطه وجود دارد.
3-جامعه پذيري دانش آموزان دختر با توجه به پايگاه اجتماعي-اقتصادي خانواده آنها متفاوت است.
4- بین ميزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی و جامعه پذیری دانش آموزان دختر رابطه وجود دارد.
تعريف نظري و عملياتي متغيرها :
متغير وابسته
جامعه پذيري:
جامعه پذيري همنوايي فرد است با هنجارهاي گروهي و هر يك از اعضاي جديد گروه به حكم جامعه پذيري رفتار خود را موافق مقتضيات گروه در مي آورد و دانسته يا نادانسته راه و رسم زندگي گروهي را مي پذيرد.اين جريان از طريق كنش متقابل اجتماعي صورت مي پذيرد و مردم به وسيله آن شخصيت خود را به دست آورده و شيوه زندگي جامعه خود را مي آموزند.جامعه پذيري فرد را به آموختن هنجارها،ارزش ها،زبان ها،مهارت ها،عقايد و الگوهاي فكر و عمل كه همگي براي زندگي اجتماعي ضروري مي باشد ،قادر مي سازد(رابرتسون،112:1373).
در تعريف عملياتي اين متغير از مفاهيمي همچون مشاركت در جامعه، تشريك مساعي با ديگران، رشد طبيعي جنسي،فراگيري مهر و عطوفت خانوادگي،فراگيري ارزش هاي ديني،فراگيري آداب و رسوم جامعه،فراگيري قانون و مقررات اجتماعي، دروني شدن ارزش ها، استقلال،احساس هويت،مسئوليت پذيري،اعتماد به نفس استفاده خواهد شد.
مقياس سنجش اين متغير فاصله اي مي باشد.
متغيرهاي مستقل:
1- روابط اجتماعي اعضاي خانواده:
روابط اجتماعي اعضاي خانواده در سطح نظري از دو جنبه قابل تعريف است.يكي از بعد داخلي نظام خانواده كه ايجاد مهر و عطوفت بين اعضاي خانواده از جمله موارد اساسي است و ديگر جنبه خارج از نظام خانواده نظير معاشرت ها و مناسباتي كه در بيرون از منزل صورت مي گيرد(آقابخشي،162:1378).
در تعريف عملياتي اين متغير راحتي و امنيتي كه اعضاي خانواده در كنار يكديگر احساس مي كنند از مهمترين موارد در سطح روابط اجتماعي بيرون از محيط منزل است(آقابخشي،162:1378).روابط اجتماعي اعضاي خانواده معمولا بر اساس احترام متقابل است.ميزان با هم بودن اعضاي خانواده به حدي است كه فرصت صحبت كردن و ارتباطات مشترك مهياست و فرزندان در ارتباط با والدين دچار مشكل نيستند(آقابخشي،163:1378).
مقياس سنجش اين متغير فاصله اي مي باشد.
2-گروه همسالان:
گروهي متشكل از افرادي از نظر سني و خواستي بالنسبه مشابه .امروزه توجه به گروه همسالان از آن رو مورد نظر است كه در بسياري از موارد ،جوانان الگوهاي خود را نه از والدين و مراجع رسمي ،بلكه از گروه هاي همسالان كسب مي كنند.
در تعريف عملياتي اين متغير از مفاهيمي چون،دوستان هم سن وسال در محله ،مدرسه و دانشگاه استفاده خواهد شد.
مقياس سنجش اين متغير اسمي مي باشد.
3- پايگاه اجتماعي –اقتصادي خانواده :
پايگاه اجتماعي وضعي است كه يك شخص يا گروه در يك نظام اجتماعي در برابر ديگران مي يابد.پايگاه اجتماعي را شماري از عوامل تشكيل مي دهند كه در هر مورد تنوع مي پذيرند،نظير شغل،مالكيت ارضي، درآمد، قدرت و تعلق قومي.
پايگاه اقتصادي كه مشخصه آن ماهيت درآمد و حجم آن است ،تنها يك بعد از پايگاه اجتماعي را مي رساند(ساروخاني،381:1367).
در تعريف عملياتي اين متغير از مفاهيم زير استفاده خواهد شد.
1-ميزان و نوع تحصيلات والدين 2- شغل والدين 3- ثروت والدين 4- نوع منزل مسكوني 5- منطقه سكونت 6- بعد خانوار 7- خصوصيات بيولوژيكي
مقياس سنجش اين متغير رتبه اي مي باشد.
4- وسايل ارتباط جمعي :
اين اصطلاح كه در اصل انگليسي است ،مجموع فنون،ابزار و وسايلي را مي رساند كه از توانايي انتقال پيام هاي ارتباطي حسي و يا انديشه اي در يك زمان به شماري بسيار از افراد و مخصوصا در فواصل زياد برخوردارند،شاخص اين وسايل ،ارتباط آنان با جمع است. وسايل ارتباط جمعي به دو نوع مكتوب و غير مكتوب تقسيم مي شوند. امروزه راديو،تلويزيون،سينما،مطبوعات داراي تيراژ زياد،اينترنت و صفحات موسيقي وسايل ارتباطي با تاثيري بسيار را تشكيل مي دهند(ساروخاني،219:1367).
در تعريف عملياتي اين متغير از مفاهيمي چون نقش راديو،نقش تلويزيون،نقش ماهواره،نقش اينترنت،نقش صفحات موسيقي،نقش كتاب،نقش روزنامه،نقش مجلات و نقش سينما و... استفاده خواهد شد.
مقياس سنجش اين متغير فاصله اي مي باشد.
فصل دوم
مباني نظري و تئوريك تحقيق
2-1-مفهوم جامعه پذيري :
آلن بيرو در فرهنگ علوم اجتماعي ،جامعه پذيري را اينگونه تعريف مي كند: «فرآيندي كه بر پايه آن ،مجموعه حيات و فعاليت هاي انساني در شبكه وابستگي هاي متقابل اجتماعي جاي مي يابند.از نظر او جامعه پذيري فرآيندي است رواني – اجتماعي كه بر پايه آن شخصيت پايه تحت تاثير محيط،خصوصا نهادهاي تربيتي،خانوادگي و ديني شكل مي يابد»(بيرو،99:1370).گي روشه جامعه شناس فرانسوي آن را فرآيندي مي داند كه به بركت آن ،شخص در طول حيات خويش تمامي عتاصر اجتماعي – فرهنگي محيط خود را فرا گرفته،دروني مي كند و تحت تاثير تجارب و عوامل اجتماعي معنادار با ساخت شخصيت خود يگانه مي سازد،تا خود را با محيط اجتماعي اي كه بايد در آن زيست نمايد،تطبيق دهد(زنجاني زاده،1374).هنري مندراس و ژرژ گورويچ آن را مكانيزم اخذ هنجارها ،ارزش ها و اعتقادات اجتماعي مي دانند(مندراس و گورويچ،55:1371).بروس كوئن در كتاب مباني جامعه شناسي،تعريفي مختصر و جامع از آن را ارائه مي دهد: «جامعه پذيري فرآيندي است كه به انسان راه هاي زندگي كردن در جامعه را مي آموزد،و به انسان شخصيت مي دهد و ظرفيت هاي او را در جهت انجام وظايف فردي به عنوان عضو جامعه توسعه مي بخشد(كوئن،101:1387).