مهین اسلامی طی سالیان گذشته شاهد چهار جنگ مهم در حریم مرزهای خود بوده است (جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ، جنگ اول خلیج فارس ، جنگ افغانستان و جنگ آخر آمریکا و انگلیس علیه عراق ) و وقوع مناقشات و جنگ های دیگر با اهداف ژئو پلتیک ، مهار، محاصره و مقابله با انقلاب اسلامی جز اهداف راهبردی استکبار جهانی می باشد .
تجارب حاصله از جنگ های گذشته خصوصا هشت سال دفاع مقدس ، جنگ 11 هفته ای 1999 ناتو علیه یوگسلاوی ، جنگ اخیر آمریکا و انگلیس علیه عراق و جنگ 33 حزب اله، موید این نظر است که کشو مهاجم جهت در هم شکستن اراده ملت و توان اقتصادی و سیاسی کشور مورد تهاجم با اتخاذ استراتژی انهدام مرکز ثقل ، توج خود را صرف بمباران و انهدام مراکز حیاتی و حساس می نماید بدین منظور روش های مختلفی برای دفاع از انسانها و مراکز اقتصادی و سایتهای مهم کشور وجود دارد یکی از بهترین و ارزانترین روش ها ف دفاع یا پدافند غیر عامل است این روش اصول و راهکارهای دارد که با اجرای آنها می توان به تداوم خدمت رسانی به مردم کاهش آسیب پذیری و افزایش پایداری کشور در مقابل انواع تهدیدات مبادرت ورزید .
تهیه و تدوین کتب آموزشی و تشکیل و برگزاری کلاس های آموزشی در زمینه دفاع غیر عامل یکی از گامهای مهم ، اصولی و زیر بنایی در نیل به اهداف راهبردی پدافند غیر عامل در تقویت توان دفاعی ، ارتقاء آستانه مقاومت مردمی در برابر تهدیدات و تهاجمات بالقوه و بالفعل دشمن ، حفظ امنیت ملی و استقلال و حفاظت از سرمایه ها کلان ملی کشور می باشد.
مقدمه
جنگ بی تردید شگفت انگیز ترین پدیده اجتماعی است و زندگی بشر همواره با موضوع جنگ همراه بوده است .در کشور ما ایران پدیده جنگ بسیار آشنا و قابل لمس است . چه بسیار افرادی که در طول تاریخ ایران شاهد آن بوده اند ، جمعی ارتباط تنگاتنگی با آن داشتند و بسیاری نیز خود مستقیما در آن شرکت کرده و جنگیده اند . امروز نیز کشور ما با وجود انقلاب اسلامی و دارا بودن نظام ضد استکباری ، ثروت های عظیم نفت و گاز و ورود به عرصه های فناوری نوین و انرژی هسته ای در معرض تهدیدات نظامی و غیر نظامی دشمنان این سرزمین قرار گرفته و دارد . بر این اساس منطق دفاع حکم می کند که علاوه بر افزایش توان دفاعی و آمادگی نیروهای مسلح ، کلیه ارکان و زیر ساخت های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی کشور ، ضمن کاهش آسیب پذیری های خود از ایمنی و آمادگی لازم بر خوردار گردند . امروز کشورهای که طعم خرابی و خسارات ناشی از جنگ را چشیده اند ، جهت حفظ سرمایه های ملی و منابع حیاتی خود جایگاه والایی برای آن قایل شده اند.
اندیشه های دفاعی از منظر بزرگان
حضرت علی علیه السلام (ع) :
« آن گاه که در میدان جنگ رویاروی دشمن قرار گرفتید ، باید قرار گاه شما در دامنه کوه ها و تپه ها و یا در کنار نهرها باشد تا پوشش و حفاظ شما گردد و شما را از دشمن نگاهبانی کند و باید جنگ را از یک سو و یا دو سو با دشمن داشته باشید و قسمت های دیگر ، تکیه بر موانع طبیعی داشته باشد تا دشمن قدرت نفوذ نداشته باشد .»
امام خمینی ( ره ) :
«رعایت اصول ایمنی و حفاظتی مراکز و صنایع و ایجاد پناهگاه های جمعی برای مردم و کارگران ، که این اختصاص به زمان جنگ ندارد بلکه طریقه احتیاط در هر شرایط است .» (11/07/67)
« در تجهیز کلیه آحاد و افراد این کشور بر اساس فرمول خاص دفاع همه جانبه و تا رسیدن به شکل واقعی و حقیقی بسیج و ارتش بیست میلیونی باید کوش نمود» ( 26/06/67)
سون تزو :
که اندیشه های نضامی او پس از قرن ها هنوز مورد توجه فرماندهان نظامی است در مورد دفاع می گوید :
« هر جنگ بر پایه فریب ، و نیرنگ و خدعه استوار است و فرمانده واقعی کسی است که به هنرهای " تظاهر ، اختفا ، و استتار " مجهز باشد »
مائوتسه تونگ
« برای غلبه بر دشمن و کسب پیروزی باید همه تلاش خود را در جهت مهر و موم کردن چشمها و گوشهای دشمن و کور کر نمودن او بکار بسته و فکر و مغز فرماندهانش را گیج و مغشوش نمائیم »
پدافند غیر عامل از منظر رهبری
در ابتدای مطرح شدن جدی مسئله پدافند غیر عامل در نظام ، پدافند غیر عامل ، تنها پاسخ دهنده به تهدیدات نظامی معرفی می شود اما مقام معظم رهبری تعریفی گسترده تر از پدافنده غیر عامل را مطرح نمودند .
ایشان پدافند غیر عامل را این چنین تعریف نمودند : « مصون سازی بدنه کشور به این معنا که اگر دشمن ضربه ای زد و اقدامی علیه کشور انجام داد ، هیچ اثری از آن نبینید . این مصون سازی باید در کالبد و پیکر کشور ، جامعه و دستگاه های اجرایی عملیاتی شود لذا پدافند غیر عامل اصلی است برای همیشه و ربطی به کم و زیاد شدن تهدیدات ندارد » .
در این تعریف ف مصون سازی به معنی بی اثر کردن تهدیدات و تحریم های دشمن است و این حالت و آسیب ناپذیر کردن کشور در مقابل انواع تهدیدات اعم از نظامی ، اقتصادی ، سیاسی و ... است . این مصون سازی در سه جا باید اتفاق بیفتد : « کالبد» یعنی پیکره نظام ، « جامعه » یعنی مردم و « دستگاه های اجرایی» کشور . اگر کشور را بدن انسان تشبیه کنیم ، این سه دستگاه چیزی شبیه به بدن ا نسان می شود ؛ یعنی استخوان بندی ، روح ، دستگاه های بدن لذا تمام کشور و حوزه ها را شامل می شود و این انتظار رهبری از ما ا ست مثلا ایشان هم در ابلاغ سیاست های سایبری و هم در سیاست های اقتصاد مقاومتی به این حوزه دقت می کنند و در هر جایی که رهبری از تهدید ، پاسخ به تهدید و مقاومت و پایداری صحبت می کنند : یعنی پدافند غیر عامل و شقوق مختلف آن .
همچنین ایشان می فرمایند تهدید را پیش دستانه نگاه کنید و با یک رویکرد پژوهی و روند شناسی ، تهدید را تشخیص دهید ، قبل از این که به آن برخورد کنیم . رهبر معظم انقلاب اسلامی ماموریت پدافند غیر عامل را شناسایی تهدیدات به صورت پیش دستانه و بی اثر کردن اثر تهدید بر کشور و مردم عنوان کرده اند . دستگاه های اجرایی نیز وظایفی در راستای پدافند غیر عامل دارند ، دستگاه های اجرایی نیز باید رویکرد های نسبت به پدافند غیر عامل و مقابله با هر گونه تهدیدات احتمالی را داشته باشند .
انتظار مهمی که ایشان دارند ، این است که به دشمن اعتماد نکنید ، یعنی نباید به کسی که در طیف دشمن قرار می گیرد ، نگاه ساده لوحانه و خوش خیالی داشته باشیم . در جای دیگر هم اشاره می کنند رویکرد دشمن ستیز داشته باشیم . یک انتظار دیگر ایشان از ما تفکر بسیجی و مدیریت جهادی است ؛ و در ویژگی های عمومی تفکر بسیجی ، تکلیف محوری ، بن بست شکنی، خط شکنی و در واقع تابعیت از رهبری است.
کار قرار گاهی ، کار شبانه روزی ، کار بدون خستگی و با پشتکار ، متمرکز شدن استراتژی و منابع بر موضوعات اصلی است که همان مدیریت جهادی است .
اتخاذ نگاه علمی ، در مواجه و شناسایی تهدیدات یکی دیگر از انتظارات ایشان از نگاه پدافندی به کشور است .
تعاریف
پدافند
عبارت است از هر گونه عملی که با استفاده از کلیه وسایل و امکانات موجود به منظور جلوگیری و مقاومت در مقابل پیشروی دشمن و انهدام نیروهای حمله کننده انجام می شود .
پدافند عامل
عبارت است از به کار گیری مستقیم جنگ افزارها ( موشک های زمین به هوا و هوا به توپخانه پدافند هوایی) و اقدامات ضد الکترونیکی به منظور خنثی نمودن یا کاستن آثار حملات هوایی دشمن بر روی اهداف مورد نظر آن .
پدافند غیر عامل
به مجموعه اقداماتی اطلاق می گردد که مستلزم به کار گیر ی جنگ افزار نبوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات نظامی و غیر نظامی و تافات انسانی جلوگیری نمود و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن ، کاهش داد
تفاوت پدافند عامل و غیر عامل
تفاوت عمده این دو اصطلاح در نوع اجرای پدافند است که در دفاع عامل معمولا نیروهای مسلح با استفاده از وسایل و تجهیزات نظامی در مقابل حمله دشمن دفاع می کنند . لکن در پدافند غیر عامل بدون استفاده از امکانات و تجهیزات نظامی و با استفاده از اصول پدافندی از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس و همچنین تلفات انسانی جلوگیری می شود و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل کاهش می دهند .
دفاع غیر نظامی
دفاع غیر نظامی، تقلیل خسارات مالی و صدمات جانی وارده بر غیر نظامیان در جنگ و بمبارانها یا در اثر حوادث طبیعی نظیر سیل، زلزله، طوفان، آتشفشان، آتش سوزی و خشکسالی می باشد.
در منابع مربوطه، وظایف دفاع غیر نظامی شامل چهار عنوان ذیل می باشد.
اقدامات پیشگیرانه و کاهش دهنده
آماده سازی و امداد رسانی
هشدار و اخطار
بازسازی مجدد
مراکز حیاتی:
مراکزی هستد که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها، موجب بروز بحران، آسیب و صدمات جدی و مخاطره آمیز در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصای، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی، دفاع با سطح تاثیر گذاری سراسری در کشور گردد.
مراکز حساس:
مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها، موجب بروز بحران، آسیب و صدمات قابل توجه در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی، دفاعی با سطح تاثیر گذاری منطقه ای در کشور گردد.
مراکز مهم:
مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها، موجب بروز بحران، آسیب و صدمات محدود در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی، دفاعی با سطح تاثیر گذاری محلی در کشور گردد.
اهمیت و ضرورت پدافند غیر عامل:
موارد زیر را می توان از دلایل اهمیت و ضرورت دفاع غیر عامل برشمرد:
مقایسه 3 عنصر (تهاجم، دفاع عامل و دفاع غیر عامل) عنصر دفاع غیر عامل، مخارج و هزینه های کمتری دارد و از نظر اخلاقی و بشر دوستانه و سیاسی، مفهومی صلح دوستانه تر دارد. همچنین نیل به «دفاع غیر عامل» در مقایسه با «دفاع عامل» ساده تر و سهل الوصول تر و با سیاست خودکفایی و عدم وابستگی و استقلال کشورها موافق تر است.
اقدامات دفاع غیر عامل، فرآیند احتیاطی و پیشگیرانه ای است که الزما می بایست در زمان صلح شروع و تا پایان وقوع بحران و تهدید ادامه یابد، بدین ترتیب رویکرد مدیریتی و نحوه مقابله با آن، رویکرد پیشگیرانه به جای مدیریت بحران و انفعالی می باشد.
دفاع غیر عامل، مراکز، حیاتی و حساس (اقتصادی، سیاسی، نظامی، ارتباطی، مواصلاتی، پالایشگاهها، نیروگاهها، بنادر، فرودگاهها، مجتمع های صنعتی و ... ) را در برابر حملات و بمباران های هوایی و حملات دشمن حفظ نموده، خسارات و صذمات را تقلیل و ادامه فعالیت و مقاومت در شرایط بحران و جنگ را ممکن می سازد.
رعایت پاره ای از اقدامات پدافند غیر عامل در بعضی از مراکز حیاتی و حساس کشور موجب مقاومت، پایداری و ادامه خدمات، بهتر و اسیب پذیری کمتر آنها در برابر حملات و بمبارانهای هوایی دشمن در طول هشت سال دفاع مقدس بوده است، پالایشگاه اصفهان، سد و نیروگاه آبی دز و ... مصادیق بارزی از این مدعاست.
استراتژی و ساسیت تمرکز زدایی کرده شمالی در جهت حفظ مراکز حساس و حیاتی، راهبرد علمی و مفید و موثری با رویکرد دفاعی امنیتی فراوری مسئولین و مبادی ذیربط کشور در طراحیف ساخت و احداث مراکز حیاتی و حساس کشور می باشد.
« تجارب و شواهد ثبت شده در جنگهای گذشته تاریخ بشری و قرن حاضر، نمونه هایی مستدل و انکار ناپذیری است که اهمیت حیاتی پدیده دفاع غیر عامل را آشکار و ثابت می نماید، موارد مشروحه ذیل نمونه هایی بارز از این اهمیت می باشد:
بکارگیری اقدامات پدافند غیر عامل، موجب زنده ماندن و ادامه حیات و بقای نیروی انسانی می گردد که خود با ارزش ترین سرمایه یک سازمان و قدرت ملی کشور می باشد.
هر کس نفسی را بدون حق (قصاص و یا اینکه فساد و فتنه ای در روی زمین کند) به قتل رساند، مثل آن باشد که همه مردم را کشته است و هر کس نفسی را حیات بخشد (از مرگ نجات دهد)، مثل آن است که همه مردم را حیات بخشیده است. (سوره مبارکه مائده، آیه 32)
نیروهای انسانی بزرگترین سرمایه های یک سازمان، جامعه و کشور می باشند و از دست رفتن نابهنگام یک انسان، بزرگترین زیان اجتماعی است که به یک جامعه و کشور وارد می شود.
دفاع غیر عامل موجب صرفه جویی کلان اقتصادی و مالی در حفظ تجهیزات و تسلیحاتبسیار گران قیمت نظامی نظیر هواپیماهای شکاری و ترابری، سامانه های موشکی پدافندهوایی و زمین به زمین، رادارها، شناورها، توپخانه صحرایی، تانکها و نفربرها و ... می گردد.
خرید و تهیه تسلیحات نظامی در هر زمان و از هر جا امکان پذیر نمی باشد.
گاهی حفظ یک سلاح یا وسیله مثل تیربار، توپ، تانک، بالگرد، هواپیما، شناور، موشک، و ... می تواند سرنوشت یک نبرد را رقم بزند.»
« اقدامات دفاع غیر عامل موجب تحمیل هزینه های بیشتر به دشمن و باعث بازدارندگی نیز می گردد .
دفاع غیر عامل موجب حفظ نیروها برای ضربه زدن در مکان و زمان مناسب به دشمن و سلب آزادی و ابتکار عمل دشمن و نیروهای مهاجم می شود
دفاع غیر عامل ، دفاعی است منطبق با سیاست خود کفایی و عدم وابستگی و استقلال کشور»
« مکان یابی صحیح اولیه، مقاوم سازی و ایجاد استحکامات، استفاده مناسب از عوارض طبیعی و سایر اقدامات پدافند غیر عامل می تواند به نحوی موجب صرفه جویی در بکارگیری سلاح های پدافندی، نیروهای انسانی و هزینه های کلان تسلیحاتی و سازمانی گردد.
وجود شکاف فن آوری در سامانه ها و تسلیحات پدافند هوایی عامل به علت پیشرفت سریع سامانه های آفندی و پدافندی و عدم امکان تهیه سامانه های مدرن پدافند هوایی به علت هزینه های کلان و بی انتها بودن این روند، تکیه بر دفاع غیر عامل را تاکید می نماید.
آسیب پذیری سامانه های پدافند هوایی در برابر جنگ الکترونیک پیشرفته دشمن
غافلگیر شدن سامانه های پدافند هوایی در برابر هواپیماهای تهاجمی و موشک های کروز و بالستیک به علت پرواز در ارتفاع پایین و استفاده از نقاط کور راداری، پرتاب موشک از ماوراء برد جنگ افزارهای پدافند هوایی هم توجه به دفاع غیر عامل را ضروری می سازد.
برتری هوایی دشمن نیز بر ضرورت دفاع غیر عامل می افزاید.
عدم امکان پوشش کامل پدافندی مراکز حیاتی و حساس و مهم و مراکز جمعیتی کشور به علت وسعت سرزمینی و روند آمار افزایشی ساخت و احداث مراکز حیاتی و حساس جدید دلیل دیگری بر ضرورت دفاع غیر عامل است.
برابر آمار سرشماری سال 1378، تعداد شهرهای کشور 600 و تعداد روستاها 6500 بوده است، پدافند هوایی مراکز حیاتی و حساس موجود در کشور در شهرها صرفا با توپ ضد هوایی 23 میلی متری، نیازمند 240000 قبضه توپ، یک میلیون و دویست هزار نیروی انسانی (خدمه)، 30000 آتشبار و 7500 گردان پدافند هوایی خواهد بود که امکان تامین، تشکیل، سازماندهی و پشتیبانی آن دور از دسترس می باشد.
* محاسبه نمونه یاد شده صرفا یک نوع از تسلیحات پدافند هوایی را مد نظر قرار داده و سایر رینگهای تسلیحات توپخانه ای، راداری و موشکی پدافندی را منظور ننموده است. »
*« سخن و توصیه ما به عزیزانی که بعضا با نگاهی سطحی، غیر عمیق و غیر جامع و یک وجهی، اجرای اقدامات پدافند غیرعامل را از قبیل: مکان یابی و صحیح اولیه، رعایت پراکندگیف استحکامات و سازه های امن و ... در ساخت و احداث مراکز حیاتی حجیم و بزرگ و ... را غیر اقتصادی و هزینه بر می دانند، این است که در محاسبات و تحلیل های تک بعدی، به هزینه های مشروحه ذیل نیز نیم نگاهی نموده و پس از مقایسه ی عددی و واقع بینانه با یک داوری مجدد و نگاهی از بالا به پایین و کشور شمول و فراملیف هزینه بری اقدامات پدافند غیر عامل را با سایر هزینه هایی که در اثر بی توجهی به اقدامات پدافند غیر عامل متصور و متحمل خواهد بود مقایسه نمایند.
• هزینه تهیه و خرید، تامین و پشتیبانی تسلیحات پدافند عامل در صورت عدم رعایت اقدامات پدافند غیر عامل مضاف می گردد.
• هزینه توقف تولیدات و چرخه اقتصادی و فقدان سود، ناشی از بمبارانهای مراکز حیاتی و حساس آسیب پذیر در محاسبات، مورد توجه باشد.
• هزینه های کلان بازسازی مجدد تاسیسات و تجهیزات مراکز حیاتی وحساس منهدم شده نیز لحاظ گردد.
• هزینه تلفات نیروی انسانی متخصص در مراکز حیاتی و حساس که بالاترین سرمایه های ملی کشور محسوب می گردد.
• هزینه تعویق خودکفایی و وابستگی مجدد.
• هزینه توقف خدمات رسانی به مردم و تخریب روحیه و حس فداکاری و مقاومت و وفاداری مردم، کاهش آستانه مقاومت ملی کشور و به هم زدن نظم اجتماعی و وحدت ملی »
اهداف پدافند غیر عامل
«کاهش قابلیت و توانایی سامانه های شناسایی هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن؛
بالابردن قابلیت بقا، استمرار عملیات و فعالیت های حیاتی و خدمات رسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیر نظامی کشور در شرایط وقوع تهدید، بحران و جنگ .
تقلیل آسیب پذیری و کاهش خسارت و صدمات تاسیسات تجهیزات و نیروی انسانی، مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیر نظامی کشور در برابر تهدیدات و عملیات دشمن
سلب آزادی و ابتکار عمل از دشمن .
صرفه جویی در هزینه های تسلیحاتی و نیروی انسانی.
فریب و تحمیل هزینه بیشتر و به دشمن و تقویت بازدارندگی.
افزایش آستانه مقاومت مردم و نیروهای خودی در برابر تهاجمات دشمن.
حفظ روحیه و انسجام وحدت ملی و حفظ سرمایه های ملی کشور.
حفظ تمامیت ارضی، امنیت ملی و استقلال کشور.
اقدامات پدافند غیر عامل
استتار
اختفاء
پوشش
فریب
تفرقه و پراکندگی
استحکاکات و سازه های ا من
اعلام خبر (هشدار و اطلاع رسانی)
مطالعه ساختار طبیعی و مهندسی فیزیولوژیک بدن اسنان و جانداران موید اهمیت دفاع غیر عامل می باشد، برای مثال، قرار گرفتن اعضاء حساس و با اهمیت بدن نظیر (مغز، چشم، قلب، گئوش، ریه و ...) در بهترین وضعیت و جالب ترین حفاظ، موجب حفاظت مناسب و ادامه بقاء و حیات می گردد. به تعبیری، اعضا حیاتی و حساس می بایست در بهترین مکان و مطلوب ترین پوشش حفاظتی قرار گرفته و حفاظت شوند و این تدبیر را خداوند حکیم و فاطر در خلقت موجودات مقرر فرموده است.
جاندارانی که به مدد و حکمت لایزال الهی دارای ابزارهای فاع غیر عامل از فبیل (استتار، اختفا، پوشش حفاظتی، حیله و فریب، اعلام خبر، آشیانیابی مناسب و ... ) می باشند در برابر حملات، خطرات و تهدیدات محیطی ایمنی بیشتری دارند.
از سامانه های دفاعی جانوران، پنج سامانه دفاعی، غیر عامل می باشند
استتار و پنهان سازی :
پلنگ ، زرافه ، آفتاب پرست ، خرس قطبی ، سوسمار، ماهی مسطح ، و ... نمونه هایی از این سامانه را بکار می گیرند .
حیله و فریب :
(گونه هایی از پروانه ها که طعمی خوش مزه دارند برای فریب دشمنان خود را به رنگ پروانه بدمزه در می آورند، نقش چشم های کاذب و ترسناک بر روی گونه هایی از پروانه ها، خود را مرده جلوه دادن حیوان مادر برای فریب دشمن از شکار بچه های خود و ... از آن جمله اند.
مقاوم سازی:
پوشش حفاظی لاک پشت، صدف، حلزون و ...
مکان یابی:
درست کردن آشیانه در وسط شیارها، مرتفع ترین نقطه درختان و زیر زمین از سامانه های دفاعی غیر عامل در جانوران می باشد.
حرکت و جابجایی:
حرکت و جابجا نمودن دائمی نوزاد توسط گربه سانان و گونه های دیگر به محض احساس تهدید و خطر و ...
استتار و اختفاء:
فن و هنری است که با استفاده از وسایل طبیعی یا مصنوعی، امکان کشف و شناسایی نیروها، تجهیزات و تاسیسات را از دیده بانی، تجسس و عکس برداری دشمن تقلیل داده یا مخفی داشته و حفاظت نماید.
مفهوم کلی استتار همرنگ و هم شکل کردن تاسسیات، تجهیزات و نیروها با محیط اطراف می باشد.
* تاسیسات و تجهیزات صنعتی و نظامی که در داخل بیابان ، در محیط کشاورزی و یا در مجاورت مناطق مسکونی احداث می شوند ، به سهولت قابل رو یت ، تشخیص و شناسایی هستند مگر ان که استتار شوند .
* اختفاء، حفاظت در برابر دید دشمن را تامین می نماید و استتار امکان کشف یا شناسایی نیروها،تجهیزات و تاسسیات و فعالیت را تقیل می دهد.
استتار یکی از الزامات اصلی دفاع و جنگ است و کاربرد درست یا غلط آن را می توان با معیار شکست و پیروزی یک نیرو و مرگ و زندگی او سنجید. رعایت و عدم رعایت استتار در منطقه نبرد می تواند در تقلیل و یا افزاییش تلفات جانی، تجهیزات و ادوات موثر باشد. گاهی اوقات با رعایت استتار می توان دشمن را فریب داد و یگان خودی را برای مدتها در برابر آتش های دشمن محفوظ داشت وگاهی نیز با فریب او بوسیله استتار و رعایت اصول دیگر می توان به دشمن نزدیک شده و تلفاتی به او وارد ساخت که این امر باعث تضعیف روحیه دشمن و به دست آوردن ابتکار عمل در منطقه نبرد می شود .
وسایل استتار
وسایلی هستند که عمل استتار با استفاده از این وسایل صورت می گیرد و بر دو نوعند:
وسایل طبیعی: شاخه و برگ درختان، گل، علف و غیره.
وسایل مصنوعی: پارچه، لباس، استتار، تور استتار، رنگ، دود و غیره.
عوامل تشخیص یا شناختن
باید دانست که همیشه عواملی وجود دارند که به چشم و مغز انسان کمک می کنند تا او بتواند به وجود و هویت اشیا پی ببرند.