چکیده :
امروزه درعصرالکترونیکی شدن امورفضای سنتی درسیستم ثبت اسنادواملاک نه تنها پاسخگوی نیاز امروزنیست بلکه درجریان سریع تبادل اطلاعات امری ناگزیراست .بنابراین درراستای اجرای تکالیف برنامه پنجم توسعه وقانون سلامت نظام اداری درموردالکترونیکی نمودن فرآیندهای ثبتی تحولات مهمی درکشورونیزدرحوزه ثبت اسنادواملاک کشورصورت گرفته است .
نقش کلیدی وسرنوشت سازی که دفاتراسنادرسمی درروندثبت الکترونیکی اسنادایفا می نمایندقابل توجه بوده ونیازاست تاباورودبه دنیای آنان ازمنظرنظرایشان به موضوع نگریست وبازورقی کوچک والبته همتی بلنددردریای این علم که مملوازامواج گردیده پاروزدوبانگاهی موشکافانه مسائل ومشکلات فنی وحقوقی فراروی این طرح بزرگ ملی رابرشمرد.باتوجه به اینکه تنظیم دقیق اسنادنقش حساسی درجلوگیری ازنزاعهای بی موردوکاهش مراجعات مردم به مرا جع دادگستری داشته ومسولیت سنگینی که سردفتربه عنوان کاتب بالعدل دراین زمینه داردمضاف براین رشدفراگیر علم وتکنولوژی تاب وتوانوکارآئی سنتی ثبت رسمی اسنادرابه حداقل ممکن رسانده است ودرحال حاضردفاتراسنادرسمی مکلف به تنظیم الکترونیکی می باشندلذابرآن شدیم تاثبت الکترونیکی اسنادوفرآیندی که این شیوه ثبت بایدطی نمایدراموردتحقیق وپژوهش قراردهیم.روندثبت الکترونیکی اسنادعلیرغم مزایای بسیارچالش هایی رانیز دربرداشته است .شیوه نوین ثبت اسناد(ثبت آنی )سال هاست که درکشورهای دیگرمورداستفاده قرارگرفته است .
کلیدواژه:
ثبت الکترونیکی‚ دفتراسنادرسمی‚ سازمان ثبت اسنادواملاک ‚ثبت آنی‚ دولت الکترونیک
مقدمه:
الف ) بیان موضوع
ذهن پویای بشرهمواره درحال خلاقیت ونوآوری است وهمین موهبت خدادادی زمینه سازرشدوشکوفائی اشرف مخلوقات می باشد.انسانهادربسترزمان می کوشندتابابه کارگیری قدرت اندیشه وتوان علمی خودسریعترین وآسانترین راه راجهت دست یابی به اهدافشان ورفع امورجاری خویش برگزینندوصدالبتهبه حکم عقل ازضرورت حصول اطمینان وبالابودن ضریب آن درانتخاب راه سهل وسریع غافل نبوده اند.
انسان این موجوداجتماعی برای رفع احتیاج روزمره ناگزیرازبرقراری ارتباط باهمنوعان خویش است.هرچه جامعه گسترده ترارتباط نیزبیچیده تراست.واین قانون حاکم برآن جامعه است که به این پیچیده گی نظم منطقی میدهدوروابط افرادرادرزمینه های گوناگون متعادل واعمال ووقایع راتحت کنترل قرار داده وآنهارامستحکم می سازدتاافرادباپیروی از قانون باخیال آسوده به کسب وکاروتجارت ورفع نیازهای روزمره خویش بپردازند.علاوه براین انسانهاپس ازآنکه فراگرفتندتا بارسم علائم ونمادهای متفاوت درقالب نوشتارقصدواراده خویش رابیان نمایندنیروی عقل به آنان حکم نمودتامعاملات وقراردادهای خود رانیزمکتوب وثبت نمایندچراکه نمیتوان تنهاباتکیه برقدرت حافظه حقوق وتکالیف ناشی ازتعهدات رایادآوری وبدان عمل نمود.این تصمیم خردمندانه که ازپشتوانه قانون برخوردارگشت موجب شدتابه مرورزمان نهادی باهدف تنظیم و ثبت اسنادبطوررسمی شکل بگیرد .
این نهادمدنی بانام محضریادفتراسنادرسمی موجودیت یافت وازطریق ثبت مالکیت شهروندان براموال ودارائیهای خودورسمیت بخشیدن به عقودوتعهدات به تامین بهداشت حقوقی جامعه کمک قابل توجهی نمود .جامعه روبه رشد درمسیرتکامل خوداین نهادرادرآغوش کشیدوباتکنولوژی عصر هماهنگ نمود.
ضرورت هماهنگی بافن آوری روزامری اجتناب ناپذیراست و غفلت ازآن مساوی است با رکودوعقب ماندگی جامعه که می تواند زمینه سازبسیاری ازنابسامانی هادرعرصه های مختلف ازجمله تجارت گردد.
مبادلات وتجارت دربستری مناسب که سرعت ارزانی وایمنی والبته هرسه درضریب بالاراتامین نمایدامری است که موردتوجه تجاروحکومتها می باشد. تجارت درچنین بستری سبب تسهیل مبادلات ومعاملات ازجهات مختلف می گردد که می تواند زمینه سازرشداقتصاد وتوسعه پایدارجامعه شود.باتوجه به فن آوری نوین وتجهیزات پیشرفته ارتباطات ازجمله مولفه هائی راکه می توان درتسهیل مبادلات وتوسعه تجارت مدنظرقراردادنقشی است که تجارت الکترونیکی دراین عرصه ایفامی نماید. تجارت الکترونیک مستلزمداشتن هویت الکترونیکی وانجام بسیاری ازاموردرفضای مجازی است وتوسعه آن به معنای توسعه تجارت الکترونیکی است.
سازمان ثبت اسنادواملاک سازمان ثبت احوال ودفاتراسنادرسمی مراجع تصدیق حاکمیتی برای هویت ومالکیت هستندومدارک صادره از ایشان دراین باره قابل استنادواستعلام پایدارمی باشد.درایران وخیلی از کشورهای دیگرجهان دفاتراسنادرسمی عهده دارثبت اسنادمالکیت واحراز هویت وصدورگواهی اصالت امضامی باشند.
باتوجه به اینکه بهره گیری از فناوری جدیداطلاعات وارتباطات درثبت اسناداجتناب ناپذیراست.لذاجهت عقب نماندن از غافله تمدن ورکودبایدهمگام بانغمه دل انگیزتغییروتحول تکنولوژی رادرچنگ گرفته وباشیوه ای نوین دراین میدان خدمت رسانی کردامری خطیروسرنوشت سازکه ازچشمان تیزبین مسولین ومتولیان دلسوزایران اسلامی پنهان نمانده وموردعنایت قانونگذارقرارگرفت .
باتوجه به قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران وقانون ارتقاءسلامت اداری براساس تصمیم وزارت بازرگانی وسازمان ثبت اسنادواملاک وتوافق کانون سردفتران ودفتریاران دفاتراسنادرسمی که افتخارپیش کسوتی بیش ازهشتادسال درتامین وتضمین امنیت حقوقی واقتصادی جامعهراازآن خوددارندونخستین بخش خصوصی حاکمیتی هستند که سیستم نظارتی کاملی برآنان حکمفرماست به عنوان مناسب ترین پیشخوان جهت ارائه خدمات ثبتی وتنظیم وثبت اسنادرسمی باشیوه نوین ازجنس دیجیتال برگزیده شدندوازشهریورماه سال جاری(1392) مکلف به تنظیم وصدورکلیه اسنادرسمی وامورتبعی آن به روش الکترونیکی می باشند.این انقلاب ثبتی که فرآیندآن درفضای سایبری رخ می دهدتغییروتحولاتی رادرپی داشته که منجربه شیوع ابهام وتناقض ومسائل متعددی درروندثبت اسنادگردیده است .این طبیعت هرپدیده جدیدی می باشدوبی تردیدبایدباصرف وقت وانرژی ابعادوزوایای آن بررسی ونقاط ضعف وقوت آن شناسائی وباکارشناسی دقیق وتخصصی مسائل ومشکلات آن تبیین ورفع گردد.
فهرست مطالب :
چکیده فارسی: ك
مقدمه: 1
الف ) بیان موضوع 1
ب ) سؤالات تحقیق 4
ج ) فرضیه های تحقیق 4
د )پیشینه پژوهش 5
ه)روش پژوهش 5
و) ارزش پژوهش 6
ز) ساختارپژوهش: 6
بخش اول 12
کلیات، تاریخچه، مفاهیم 12
فصل اول:کلیات 13
مبحث اول:تأکیدبه مسلمین درمکتوب نمودن تعهدات 13
گفتار اول:نص قرآن 13
بنداول:تفسیر المیزان 13
بنددوم :تفسیر تسنیم 15
مبحث دوم :گفتارمعصومین 16
بنداول:درحدیث آمده است 16
بنددوم: امام صادق (ع ) 16
فصل دوم :تاریخچه 17
مبحث اول:مقدمه 17
مبحث دوم:تاریخچه ثبت اسناددرایران 17
گفتاراول :قبل ازمیلاد 17
گفتاردوم :عهدهخامنشیان 18
گفتارسوم :عهدساسانیان 19
گفتارچهارم:پس ازساسانیان 20
بنداول:دوره اسلامی 20
بنددوم:عصرمغول 20
بندسوم:تادوران مشروطه 21
بندچهارم :بعدازتاریخ مشروطه تاکنون 23
فصل سوم : مفاهیم 26
مبحث اول :تعریف سند 26
گفتاراول:تعریف لغوی واژه سند 26
گفتاردوم:تعریف اختصاصی واژه سند 26
بنداول: تعریف های به کاررفته درقانون 26
الف) سندازدیدگاه قانون مدنی ایران: 26
ب)سندازدیدگاه قانون تجارت: 27
ج ) سندازدیدگاه قانون ثبت: 27
مبحث دوم : انواع سند 27
گفتار اول :سندرسمی 28
بند اول : ویژگی سندرسمی: 28
بنددوم : انواع اسنادرسمی 28
بندسوم: اسناد درحکم اسنادرسمی 29
گفتاردوم : سندعادی 30
گفتار سوم : مدرک الکترونیکی 31
گفتار چهارم : سندالکترونیکی 31
بنداول : انواع اسنادالکترونیکی 31
الف ) اسنادرسمی الکترونیکی 31
ب ) اسنادعادی الکترونیکی 32
ج ) اسنادتجاری الکترونیکی 32
مبحث سوم : نوشته 32
مبحث چهارم : ثبت الکترونیکی 33
مبحث پنجم : داده پیام 33
مبحث ششم :تمامیت سند((integrity 33
مبحث هفتم : دفتراسنادرسمی 33
مبحث هشتم : سردفتر 34
مبحث نهم : کاداستر 34
مبحث دهم : امضاءالکترونیک E.Sign 34
گفتار اول : مفهوم امضاء: 35
بنداول : مفهوم امضاءالکترونیک 36
الف ) امضای الکترونیکی بنا به تعریف آنسیترال 37
ب ) مفهوم امضای الکترونیکی طبق تعریف شورای اروپا 37
ج )امضای الکترونیکی درقانون مدنی فرانسه 37
د ) مفهوم امضای الکترونیک درقانون تجارت الکترونیک ایران 38
گفتاردوم : ارزش اثباتی امضای الکترونیکی 39
گفتارسوم : تعارض دلایل امضای الکترونی باسایردلایل 39
گفتارچهارم : انواع امضای الکترونیکی 40
بنداول : امضاء الکترونیکی مطمئن 42
بنددوم : امضاء دیجیتال 42
گفتارپنجم :گواهی امضاءالکترونیکی(مستندسازی امضای الکترونیکی) 43
گفتار ششم : مراجع صدورگواهی امضاءالکترونیکی وساختارآن 44
مبحث یازدهم :استعلام 44
مبحث دوازدهم : املاک ثبت شده 44
مبحث سیزدهم : املاک جاری 45
مبحث چهاردهم : بازداشت املاک 45
مبحث پانزدهم : اعتبار اسنادمالکیت 45
مبحث شانزدهم : حقوق ثبت 45
بخش دوم : 47
بررسی روند ثبت الکترونیکی اسناد 47
فصل اول:دولت الکترونیک 48
مبحث اول:طرح مطلب 48
گفتاراول : ویِژگی دولت الکترونیک 50
گفتاردوم : دست آوردهای دولت الکترونیک 52
مبحث دوم : ثبت الکترونیکی 53
گفتار اول :تعریف ثبت الکترونیکی 53
بند اول دکترین : 53
بنددوم: قانون دفاتراسنادرسمی ایالات متحده آمریکا 54
گفتاردوم ماهیت ثبت الکترونیکی : 54
فصل دوم :نهادهای رسمی ثبت اسناد 55
مبحث اول :سازمان ثبت اسنادواملاک کشور 55
گفتار اول :ثبت الکترونیکی اسناددرسازمان ثبت اسنادواملاک 56
گفتار دوم :تحولات ثبت الکترونیکی 60
بند اول :راه اندازی سامانه مدیریت کشوری املاک 60
الف )مدیریت تحت وب املاک وکاداستر: 60
الف -1)معنی کاداستر و عبارت جایگزین آن در زبان فارسی: 60
الف -2) تاریخچه کاداستر: 61
. الف-3) اجرای کاداستر بر امور زیر موثر است: 62
الف-4) نقش کاداستردرتثبیت مالکیت وبهبودامنیت حقوقی: 63
الف-5) نقش کادستردرتسهیل اجرای وظائف سازمان ثبت: 63
الف-6) مزایای سیستم کاداستر: 64
ب ) :تعین تکلیف وضعیت ثبتی اراضی وساختمانهای فاقدسندرسمی 64
بنددوم :اجرای دستورالعمل حذف اوراق بها دار وامکان فروش اوراق به صورت الکترونیکی ازطریق سامانه 64
مبحث دوم : دفاتراسنادرسمی 65
گفتار اول : طرح مطلب 65
گفتار دوم :سابقه ثبت الکترونیکی دردفاتراسناد رسمی 68
گفتارسوم : اجرای تکالیف قانونی دردفاتر اسنادرسمی 70
بند اول : طرح های حوزه زیرساخت 70
طراحی حوزه زیرساخت ‚تولیدوتامین زیرساخت های نرم افزاری ‚سخت افزاری‚ارتباطی‚امنیتی وصدورگواهی امضای الکترونیکی رادربرمی گیرد. 70
بند دوم : طرح های حوزه اموراملاک 70
الف)بررسی حوزه اموراملاک: 70
الف-1) سامانه استعلام الکترونیکی 71
الف -2)دستاوردهای اجرای طرح استعلام الکترونیکی: 72
ب )ارسال الکترونیکی خلاصه معامله: 72
ج)سامانه بازداشت ورفع بازداشت: 73
بند سوم :طرح های حوزه اموراسناد 73
بندچهارم : طرح های حوزه های مستقل‚اموراداری ‚مالی وعمومی 73
مبحث سوم : ثبت الکترونیکی درنهادهای رسمی ثبت اسناد 73
فصل سوم : مزایا وچالش های ثبت الکترونیکی اسناد 77
مبحث اول : مزایا ی ثبت آ نی 77
گفتاراول :ویژگی های کارکردی ثبت آنی 77
گفتار دوم : محتوای نرم افزارهای ثبت آنی 78
مبحث دوم : چالش های ثبت آنی 83
گفتار اول : چالش های توسعه سامانه اطلاعاتی ثبت آنی 84
گفتار دوم :چالش های زیرساخت ارتباطی 87
گفتارسوم : چالش های مربوط به امنیت سامانه 88
گفتار چهارم : چالش های فنی وساختاری سامانه 88
بند اول : اشکالات ساختاری وشکلی 88
الف )عدم رعایت یکپارچگی ساختار برنامه 89
ب) ریزبودن فونت برنامه : 89
ج)عدم انطباق عبارات ومفاهیم با قوانین 89
د) جایگزینی عبارت 89
بند دوم : اشکالات فنی سامانه 90
فصل چهارم :جرائم ومجازات های مرتبط با ثبت اسناد 93
مبحث اول : تخلفات ثبتی : 93
گفتار اول : ثبت سندی که مفادآن مخالفت صریح باقوانین موضوعه مملکتی دارد. 94
گفتار دوم :ثبت سندقبل ازاحرازهویت متعاملین 94
مبحث دوم :جرائم مربوط به ثبت املاک 95
گفتار اول : جرائمی که دارای عنوان مجرمانه خاص هستند 95
بند اول :معامله معارض 95
بند دوم :دادن تصدیقات خلاف واقع 95
گفتار دوم :جرائمی که قانونگذار آنها رادرحکم جرائم دیگرقرارداده است 96
بند اول : جرائم درحکم کلاهبرداری 96
بند دوم : جرائم دارای مجازات جرم دیگر 97
مبحث سوم :جرائم مربوط به ثبت اسناد 97
گفتار اول :جعل 99
بند اول : تعریف جعل 99
الف )- تعریف لغوی جعل 99
ب )- تعریعف قانونی جعل 99
بند دوم :انواع جعل 100
الف )-جعل مادی 100
ب )- جعل معنوی یامفادی 100
ج)-جعل الکترونیکی 101
گفتار دوم :چندتوصیه به منظورجلوگیری ازجعل 103
بند اول :جعل عقود ناقله 103
بند دوم :جعل سند وکالت 103
مبحث چهارم : هیات رسیدگی به تخلفات دفاتر 105
نتیجه گیری وپیشنهاد 106
نتیجه گیری 107
پیشنهاد : 113
منابع : 114
ضمائم : 117
فصل ششم 118
فصل هفتم 119
مراحل تنظیم سند 119
مراحل تنظیم سند 119
الف)طرح موضوع 119
منابع : 125