مقدمه
مطالعه چگونگی رشد و نمو بدنی و عوامل تاثیر گذار در آن از نخستین مسائل رشد و تکامل آدمی به شمار می رود. در بحث از رشد و تکامل بدنی طبعا با توان کنترل اعضای بدن مواجه خواهیم شد یعنی کودک چگونه می تواند به تدریج اعضای گوناگون بدنش را تحت کنترل خودش درآورده و آنها را به شکل مطلوب و مورد نیازش حرکت دهد و کیفیت حرکات اعضایش را کنترل کند.
دوره های کودکی، نوجوانی و بزرگسالی مانند حلقه های زنجیر به هم پیوسته اند و هر کدام از این دوره ها در شکوفایی استعدادها و بروز توانمندی های مختلف نقش مهمی ایفا می کنند، ولی از میان این دوره ها، کودکی مهم ترین و حساس ترین دوره است. ( روحانی رانکوهی، سیده مهدیه. (1378)" توصیف وضعیت هماهنگی چشم و دست دختران دانش آموز 7 تا 9 ساله شهر رامسر و مقایسه آن با نرم موجود" پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی.) با توجه به حساسیت و اهمیتی که در این زمینه وجود دارد، لزوم توجه بیش از پیش در شناخت و رفع نیازهای حرکتی کودکان احساس می شود. بدیهی است اگر جریان رشد کودک سیر طبیعی خود را طی نکند، تمام مراحل زندگی را تحت الشعاع قرار می دهد.( نمو و بالیدگی بدنی ترجمه عباس بهرام. عنوان کامل در بالا)تجارب و یادگیری های اولیه زندگی فرد در فرایند یادگیری آتی نقش بسزایی دارند. در واقع تجربیات گذشته نقش اساسی و مهمی را بازی می کنند. بخش مهمی از این یادگیری ها را یادگیری های حرکتی تشکیل می دهند.(هی وود، کاتلین ام.(1384) "رشد و تکامل حرکتی در طول عمر" ترجمه: دکتر مهدی نمازی زاده و دکتر محمد علی اصلانخانی، انتشارات سمت، تهران، چاپ ششم.) نتایج شواهد پژوهشی فروان حاکی از تاثیر مثبت فعالیت های ورزشی بر مهارت های حرکتی و برعکس می باشد. تحقیقات(13) نشان داد کودکان کم توان ذهنی که در ورزش ها شرکت کرده بودند، نمرات مهارت های حرکتی پایه ای شان بالا بود ولی به سطح عملکرد کودکان سالم نرسید. بنابراین، تمرینات اضافی، ترجیحا تکالیف ویژه برای توسعه و بهبود مهارت های حرکتی پایه ای کودکان کم توان ذهنی باید مورد توجه قرار گیرد(18) . بعلاوه توسعه این مهارت ها باید جزء مهمی از برنامه های کلاس تربیت بدنی تمام مدارس ابتدائی- استثنایی برای افزایش مشارکت های ورزشی و فعالیت های بدنی طولانی مدت برای بهبود توانایی های حرکتی و به دنبال آن بهبود سطح زندگی آنها در نظر گرفته شود (6) .
1-2 بیان مساله
ناهنجاری های ذهنی با وجود پیشرفت علم و بهداشت جهانی همچنان یکی از موارد اصلی پیش روی بشر است. بیشترین درصد نا هنجاری های ذهنی در جهان اختصاص به افراد کم توان ذهنی دارد. تحقیقات نشان داده است که این افراد نه تنها از نظر ذهنی با همسالان خود تفاوت دارند بلکه از نظر جسمی نیز در سطوح پایین تری قرار دارند. برای مثال نشان داده شده است که افراد کم توان ذهنی سطوح پایینی را در آزمون های استاندارد آمادگی کسب می کنند، بویژه در اندازه گیری های استقامت قلبی – عروقی، ترکیب بدنی، قدرت و استقامت عضلانی و هماهنگی (8) . همچنین براساس ادبیات پیشینه، این نکته نشان داده شده است که کودکان کم توان ذهنی اجرای مهارت های حرکتی پایه ای ضعیف تری نسبت به کودکان سالم دارند(9) . مهارت های حرکتی پایه تحت عنوان بلوک های سازنده برای رشد اكثر مهارتهاي حركتي پيچيده و مهارت هاي ويژه ورزشي ذكر شده اند (6).
تحقیقات (13) نشان داد که کودکان کم توان ذهنی در تمامی آیتم های مهارت های حرکتی پایه ای ویژه نسبت به همسالان سالم خود نمرات پایین تری را کسب کرده اند ولی این میزان در آیتم های مختلف، متفاوت بود. چون این کودکان از نظر شناختی مشکل دارند، برخی از تکالیف حرکتی ممکن است مشکلات زیادی برای کودکان کم توان ذهنی ایجاد کند که می تواند به استفاده بیشتر از اطلاعات شناختی که برای اجرای موفق تکلیف ضروری است مربوط شود. انتظار می رود که تکالیف حرکتی پیچیده نسبت به تکالیف حرکتی ساده، ارتباط قویتری با کارکرد شناختی کودکان داشته باشند (17).
یافته های تحقیقات مختلف اهمیت مهارت های حرکتی پایه را نشان داده اند. شواهد تحقیقی بیان می کند که مهارت های حرکتی پایه به کودکان اجازه می دهد تا در فضا حرکت کنند (22). نسبت به پاسخ به محرک های مختلف آگاهی ایجاد می کند (14). مهارت هایی که به طور نامناسب در ابتدای کودکی پذیرفته شده اند، ممکن است در عملکرد حرکتی سال های بعد زندگی اثرات منفی داشته باشد (11). در صورتی که تسلط یافتن بر این مهارت ها شرط و لازمه ی موفقیت در فعالیت های ویژه ورزشی است (7)، کودکانی که در الگوهای اساسی این مهارت ها ناموفق هستند، نمی توانند شرکت موثر و موفقی در فعالیت های ورزشی داشته باشند و نیاز های حرکتی زندگی روزمره را تامین کنند. با توجه به اینکه حرکت با شناخت و ذهن ارتباط مستقیمی دارد، آن دسته از افرادی که از نظر شناختی و ذهنی مشکل دارند نسبت به افراد سالم توانایی کم تری در اجرای تکالیف حرکتی خواهند داشت. رشد مهارت هاي حركتي پايه در كودكان کم توان ذهني اهميت بيشتري دارد زيرا اين مهارت ها رشد شناختي كودكان را تسهيل مي كنند (16) و مشاركت هاي مثبتي در زندگي روزمره اين افراد دارند (20).
بنابراين رشد مهارتهاي حركتي پايه در دوران كودكي مي تواند علاوه بر اينكه در همين دوران باعث لذت بردن از فعاليت ها و بازي ها شود در سال هاي بعد زندگي نيز مي تواند سبب توسعه آمادگي گردد كه اين خود مي تواند سبك زندگي فعال را توسعه، خطر هاي سلامتي را كاهش و ظرفيت انجام كار را افزايش دهد تا در آينده نياز براي رفتن به آسايشگاه كاهش یابد (8).
همانطور که می دانیم ورزش و تربیت بدنی یکی از ارکان اصلی آموزش می باشند که مهارت های پایه ای درشت و ظریف را در بر می گیرند. در مورد افراد با معلولیت های مختلف، امروزه نقش ورزش به عنوان یک عامل مهم و تأثیر گذار قطعی به نظر می رسد. اما آنچه نیاز به تحقیق و بررسی بیشتر دارد چگونگی اثر گذاری آن و نیز نحوه استفاده بهینه از ورزش در بهترین زمان و مکان و شرایط سنی برای هر چه تأثیر گذارتر بودن آن است. گروه کم توانان ذهنی به عنوان جامعه بزرگی از معلولین که اتفاقاُ بیشترین اصلاح پذیری را دارند همواره مورد توجه هستند و حال باید دید نقش ورزش در بازگشت آنان به روند عادی زندگی چگونه است. در حقیقت آنچه باید مورد توجه قرار بگیرد، تدوین یک برنامه تربیت بدنی منظم و زمان بندی شده و مقرون به صرفه با توجه به سن و شرایط فیزیکی مشخص است تا کودک کم توان ذهنی بتواند حداکثر ظرفیت خود را در سن مورد نظر کسب کند.
اگرچه چندين مطالعه مهارت هاي حركتی پایه (9) و اثرات مثبت تمرينات و فعاليت بدني روي سلامتي و بهزيستي (8) افراد کم توان ذهنی را مورد بررسي قرار دادند، اطلاعات كمي درباره ي تاثير برنامه های ورزشی و ورزش هاي تخصصي از قبيل بسكتبال روي مهارت هاي حركتي پايه ای کودکان کم توان ذهنی وجود دارد.
به همین خاطر تحقیق حاضر در نظر دارد تا تاثیر یک دوره برنامه ی حرکتی اسپارک و تکنیک های بسکتبال را در بهبود مهارت های حرکتی پایه ای درشت پسران کم توان ذهنی آموزش پذیر سنین 9 الی 13 مدارس استثنایی شهرستان ارومیه بررسی و مقایسه کند.
1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق
استقلال در زندگی یکی از چشم اندازهای مهم آموزش به افراد دارای ناتوانی است .هدف برنامه های آموزشی در زندگی مستقل این است که به افراد کم توان ذهنی و بطور کلی افراد دارای ناتوانی این امکان داده شود تا از طریق آموزش مهارتهای زندگی مستقل امکان زندگی در اجتماع را پیدا کنند .نگرش جامعه به کودکان کم توان ذهنی در سطح جهان در حال دگرگونی است . انتظار از نظامهای آموزشی فعلی آماده سازی هرچه بیشتر و بهتر این گروه از کودکان آسیب پذیر برای ورود به زندگی بزرگسالی است. شیوه های آموزشی و توانبخشی مختلفی از قبیل فیزیوتراپی ، گفتار درمانی و کار درمانی برای کمک به این افراد در کسب مهارت های زندگی وجود دارد که تربیت بدنی و ورزش هم یکی از این شیوه ها می باشد.
تربیت بدنی و ورزش به عنوان یک روش مطلوب برای توسعه مهارت های حرکتی پایه کودکان کم توان ذهنی که یکی از قشر های آسیب پذیر جوامع می باشند، باید با توجه به ناتوانایی هایشان بیشتر مورد توجه مسئولین، مربیان و معلمان قرار بگیرند. تربیت بدنی برای افراد کم توان ذهنی از مواردی است که باید در برنامه ریزی های آموزشی بدان توجه بیشتری شود. تمرینات بدنی و ورزش برای افراد کم توان ذهنی بسیار مهم هستند، زیرا این کودکان نه تنها از نظر ذهنی دارای نقض هستند، بلکه از نظر جسمی نیز کمبود دارند. تربیت بدنی به دلایل زیر برای این افراد بسیار مهم است (4).
(1تربیت بدنی " رشد هماهنگ بدن را اداره و هدایت می کند."
(2حرکت و تحرک بدن برای رشد ذهن و مغز عامل مهمی است.
(3هماهنگی حرکتی یا توانایی حرکتی به وسیله تربیت بدنی و ورزش حاصل می شود.
(4تمرینهای تربیت بدنی و ورزش به تربیت اخلاقی کمک می کنند، زیرا تربیت بدنی به " تصمیم و اراده" قدرت می بخشد.
(5 تربت بدنی و ورزش برای ایجاد اعتماد به نفس در کودکان لازم است.
(6 تربیت بدنی و ورزش به فعالیت های روزانه کودک مانند شستشو کردن، غذا خوردن و لباس پوشیدن، کمک می کند.
(7 تربیت بدنی و ورزش بعدها کودک را در کار و تحصیل نیز یاری می دهد.
همچنین اكثر رويه ها از قبيل كاركردن، مراقبت شخصي و تفريح نياز دارد كه اين افراد درجه ي معيني از بنيه فيزيكي را دارا باشند. بنابراين فعاليت هاي بدني و ورزش مي تواند به افراد کم توان ذهنی در بهبود مهارت هاي حركتي پايه و به دنبال آن بهبود آمادگي بدني و افزايش اعتماد به نفس شان كمك كند كه اين خود مي تواند پايه اي براي اجتماعي شدن و همكاري با ساير افرادي كه با ناتوانایهای مشابهي زندگي مي كنند، باشد (10). برنامه هاي حرکتی ویژه و ورزش هایی از قبيل بسكتبال، مي تواند يك شيوه متداول براي افراد کم توان ذهنی باشد تا در فعاليت هاي بدني درگير شوند. بسكتبال براي افراد کم توان ذهنی يك فعاليت مطلوب محسوب مي شود، زيرا از مهارت هاي حركتي پايه و جنبه هاي اجتماعي تشكيل شده است (10).
برچسب ها:
مقایسه اثر برنامه حرکتی اسپارک تکنیک های بسکتبال مهارت های حرکتی درشت پسران توان ذهنی آموزش