بررسي امكان تشخيص (شناخت) استفاده از تامين مالي خارج از ترازنامه در شركتهاي پذيرفته شده در بورس توسط حسابرسان مستقل
چكيده :
مساله عمده و اساسي مورد بحث در اين پژوهش آگاهي و شناخت نسبت به انواعي از معاملات خارج از تراز نامه ،روشهاي رايج مورد استفاده توسط شركتها و در نهايت ارزيابي اينكه آيا حسابرسان قادر به تشخيص اين نوع از تامين مالي هستند يا خير. .با توجه به اينكه معا ملات تامين مالي خارج از تراز نامه انواعي از معا ملاتي هستند كه به صورتي از نمايش كامل از فعا ليتها و رويداد هاي مالي رخ داده شده در حسابها نشان داده نمي شود اين گونه معا ملات باعث تغيير در سا ختار سرمايه از طريق عدم ثبت بدهيها و تعهدات عمده در صورتهاي مالي (تراز نامه)مي شود .در اين پژوهش ابتدا به مقا لات و بيانيه هاي منتشر شده توسط نهاد هاي رسمي و غير رسمي حرفه حسابداري در مورد موضوع اشاره شده است ،سپس روشهاي رايج مورد استفاده از اين نوع تامين مالي توسط شركتها به تفصيل تشريح شده است و در نهايت فرضيات پژوهش مورد آزمون آماري قرار گرفته است .سوالات مطرح شده در اين پژوهش ارتباط و يا عدم ارتباط بين نسبتهاي ما لي كليدي و تا مين مالي خارج از تراز نامه ،تغيير در ساختار سرمايه در صورت استفاده از تامين مالي خارج از تراز نامه و در نهايت بوجود آمدن ترديدي عمده در فرض تداوم فعاليت در صورت استفاده از تامين مالي خارج از تراز نامه مي باشد .براي پاسخ دادن به اين سوالات ا بتدا شركتهاي مرتبط با تامين مالي خارج از تراز نامه بين سالهاي 1380 -1385 با استفاده از گزارش حسابرس مستقل شناسائي و اطلاعات مربوط استخراج و با استفاده از متغير هاي پژوهش (نسبتهاي ما لي در نظر گرفته شده )از طريق روشهاي آماري اقدام به آزمون فرضيه ها شده است .نتايج بدست آمده از آزمون آماري فرضيه ها حاكي از تائيد فرضيه هاي پژوهش مي باشد، با توجه به يافته هاي پژوهش مي توان نتيجه گرفت كه نا مساعد بودن نسبتهاي مالي مي تواند دليل بر استفاده از تامين مالي خارج از تراز نامه توسط شركتها باشد لذا به حسابرسان مستقل پيشنهاد مي شود نسبتهاي كليدي تراز نامه اي را جهت تشخيص استفاده احتما لي شركتها از تامين مالي خارج از تراز نامه مورد توجه قرار دهند .
كليد واژه‌ها :تا مين مالي، تا مين مالي خارج از تراز نا مه، شركتها با اهداف خاص، قانون ساربينز اكسلي، ساختار سرمايه .
1-بيان مساله :
موضوع روشهاي تا مين مالي براي شركتها همواره از جمله موضوعات بحث بر انگيز بوده است ،مسا له مورد بحث در اين پژوهش شناخت يكي از روشهاي تا مين مالي تحت عنوان تا مين مالي خارج از تراز نامه OBSF [1]و بررسي چگونگي تشخيص آن توسط حسابرسان مستقل مي باشد.تامین مالی خارج از تراز نامه یکی از انواع معاملات خارج از تراز نامه است که نخستین بار در اوایل دهه 1970 میلادی با شکل گرفتن و گسترش یافتن بازار ها و ابزارهای پیجیده مالی پدیدار گشت .شرکتهای بزرگ با استفاده از این ابزارها و همچنین خلاءهای قانونی اقدام به این گونه معامبات کردند ،با توجه به اینکه معاملات خارج از تراز نامه شکلی از حسابداری ساختگی است جوامع مختلف با توجه به قوانین کشورشان نسبت به کاربرد این اصطلاح واکنشهای متفاوتی از خود نشان داده اند ،به عنوان مثال در برخی از کشورها از اصطلاح حساب آرائی یا حسابداری ساختگی استفاده می شود به هر حال در این مورد اتفاق نظر هست که معاملات خارج از تراز نامه معاملاتی هستند که هدفشان این است که از باز تاب جنبه های قطعی فعالیتها در حسابها خودداری کنند ،بنابراین این اصطلاح دارای مفهوم منفی است و عقیده بر این است که باید از عملکرد کسانی که اقدام به این گونه معاملات می کنند با وضع استانداردهای مربوطه جلوگیری به عمل آید .
.اثر عملي معاملات خارج از تراز نا مه اين است كه اين گونه معا ملات بصورت نمايش كامل از فعا ليت اصلي در حسا بها نشان داده نمي شود كه اين امر ناشي از يكي از دو دليل زير است :
يا امكان دارد اقلام بوجود آمده از معامله بطور خا لص در حسابها آورده شوند مانند خارج كردن وامهاي دريافتي در برابر دارائيهائي كه براي تامين مالي به تضمين گذاشته شده اند .
يا ممكن است اقلام حاصل از معا ملات بصورت كامل از حسابها خارج شوند به اين صورت كه اين اقلام را بر اساس مبنائي به عنوان تعهدات آتي ارائه مي كند و نه بصورت دارائيها و بدهيهاي فعلي مانند تعهدات اجاره هاي سرمايه اي .
نتيجه هر دو حالت اين است كه تراز نامه به كمتر ارائه كردن دارائيها و بدهيها از آنچه واقعا هستند اشاره مي كند.علاوه بر این معمولا گروه دیگری از حسابها (حسابهای سود و زیانی )بدلائل زیر تخت تاثیر قرار می گیرد :
1- اول اینکه دارائیها از تراز نامه به قصد فروش به همراه یک اثر سود مختمل خارج می شوند .
2- دوم اینکه فعالیت خارج از تراز نامه زمانبندی یا افشای اقلام درآمدی وابسته را متا ثر می کند ،خصوصا حضور و یا عدم حضور اقلام در تراز نامه معمولا یا بهای تامین مالی درگیر در معامله را متاثر می کند یا درون سایر اقلام درآمدها و هزینه ها قرار می گیرد .
اصطلاخ تامین مالی خارج از تراز نامه ظاهرا روی تراز نامه تمرکز دارد اما با توجه به توضیحات بالا چنین معاملاتی روی سایر صورتهای مالی نیز تاثیر می گذارد ،برای مثال هنگامی که دارائی فرخته می شود یکی از آثار این عملیات این است که دارائی فرخته شده از تراز نامه حذف می شود و اثر دیگر این است که فروش در صورت حساب سود و زیان ثبت شده و سود و زیان خاصل از فروش اندازه گیری می شود ،بنابراین ارتباطی بین قاعده تشخیص و عدم تشخیص اقلام تراز نامه و قاعده شناخت درآمد وجود دارد .معاملاتی از این دست در زمره معاملاتی قرار می گیردکه شکلشان با محتوای اقتصادیشان در مغایرت است .
.معاملات تامين مالي خارج از تراز نامه معا ملاتي هستند كه هدفشان اين است كه از باز تاب جنبه هاي قطعي فعاليتها و رويداد ها در حسابها خود داري شود ،با توجه به اينكه صورتهاي مالي شركتهائي كه از روشهاي متنوع تامين مالي خارج از تراز نامه استفاده مي كنند ممكن است براي استفاده كنندگان گمراه كننده باشد و نيز با توجه به اينكه شركتهائي كه از اين نوع تا مين مالي استفاده مي كنند معمولا دچار بحرانهاي مالي و كمبود نقدينگي هستند كه همين موضوع اثرات با اهميتي در تداوم فعاليت شركتها دارند ،لزوم قضاوت حسابرسان مستقل از طريق چگونگي شناخت و تشخيص استفاده از اين نوع تامين مالي و تعيين چگونگي استخراج اطلاعات مربوط و نحوه رسيدگي را ايجاب مي كند .
3- اهميت موضوع پژوهش :
اخیرا درپی رسوائیهای بوجود آمدهدر سال 2001 در آمریکا و سایر کشور ها اصطلاح خارج از تراز نامه که برخی اوقات مفاهیم ضمنی پنهانی در خود دارد یا دست کم می توان گفت که کاملا شفاف نیست کاربرد بیشتری پیدا کرد ،بطور کنایه ای آنچه باید در تراز نامه باشد نیست و اینکه صادر کننده گزارش معامله یا شیوه معامله را به گونه ای طراحی کرده است که چنین نتیجه ای در بر داشته باشد .هر چند سوالاتی در این زمینه وجود دارد که اقلامی که باید در تراز نامه منعکس شوند ،ولی منعکس نشده اند ،تنها برای فریب استفاده کنندگان از صورتهای مالی نیست .بسیاری از معاملات قانونی چنین سوالاتی را بوجود می آورند و البته محدودیتهائی در مورد اینکه چه چیز باید در تراز نامه قید شود وجود دارد .سوال گسترده تر و اساسی تر اینکه شیوه های مورد استفاده در معاملات خارج از تراز نامه اغلب شامل یک پیوند اقتصادی یا قانونی بین شرکتها و مخاطرات و مزایای بوجود آمده از معاملات و همچنین خقوق یا تعهداتی است که در تراز نامه منعکس نشده اند (یا بطور کامل منعکس نشده اند ).
تامين مالي خارج از تراز نامه همانطور كه از نام آن پيداست به معا ملاتي اشاره دارد كه اثري از آنها در صورتهاي مالي نبوده و اين گونه معا ملات براي سرمايه گذاران كاملا شفاف و نمايان نيست ،با عنايت به اينكه استفاده از اين نوع تامين مالي به دليل عدم ثبت و انعكاس بدهيها و تعهدات عمده در صورتهاي مالي ممكن است باعث ناتواني در باز پرداخت بدهيها و تعهدات و به تبع آن بوجود آمدن ابهام اساسي در ادامه فعاليت واحد تجاري شود و در نهايت منجر به توقف فعاليتهاي واحد تجاري شود به عنوان يك موضوع خاص مي بايست مورد توجه و بررسي قرار گيرد
4- اهداف پژوهش :
با عنايت به مطا لب ذكر شده اهداف پژوهش را مي توان بشرح زير خلاصه نمود :
ارزيابي اينكه آيا حسابرسان مستقل قادر به تشخيص اين نوع از تامين مالي در شركتها هستند يا خير ؟
بررسي روشهاي مورد استفاده از تامين مالي خارج از تراز نامه توسط شركتها .
تشخيص و معرفي روشهاي مالي موثر و مناسب در ارزيابي استفاده و يا عدم استفاده از تامين مالي خارج از تراز نامه .
ارزيابي تعديلات اعمال شده در نسبتهاي مالي قبل از احتساب تامين ما لي خارج از تراز نامه و بعد از آن بر روي بدهيها و حقوق صاحبان سهام
5- پيشينه پژوهش :
طي بررسيهاي انجام شده در زمينه موضوع ،پژوهشي كه تامين مالي خارج از تراز نا مه را بررسي كرده باشد در ايران يافت نشد ،تنها موردي كه در ايران مي توان اشاره كرد مقاله اي تحت عنوان "تامين مالي برون تراز نامه اي :رويكرد مقايسه اي "مقا له اي است كه در مجله حسابدار شماره 182 در ارديبهشت 1386 توسط آقايان دكتر محسن دستگير و غلامرضا سليمانيان تحرير شده است .
تحقيقات خارجي :
اولين پژوهش تحت عنوان اينكه آيا تامين مالي خارج از تراز نامه براي شركتها ارزشي به همراه مي آورد ؟
توسط (لي و الورن ) بصورت CASE STUDY در مورد شركت VOLVO در محدوده زماني 2000 -1999 صورت گرفته است كه نتيجه اين پژوهش منجر به پاسخ مثبت در مورد سوال مطرح شده در عنوان پژوهش گرديد .
پژوهش بعدي توسط كميسيون بورس اوراق بهادار آمريكا (SEC)[2] تحت عنوان گزارش و پيشنهادات پيرو بخش (C)401 از قانون ساربينز اكسلي مصوب سال 2002 كنگره آمريكا در مورد شيوه هاي مفاهيم ضمني خارج از تراز نا مه ،شركتها با اهداف خاص و شفافيت ارائه اطلاعات توسط شركتها مي باشد .اين مطالعه از طريق تجزيه و تحليل اطلاعات جمع آ وري شده از پرونده هاي 200 شركت كه شامل مجمو عه كامل صورتهاي مالي ،گزارش هيئت مديره به مجمع عمومي صاحبان سهام و گزارشات در مورد تجزيه و تحليل وضعيت مالي و نتايج عمليات به بررسي وسعت شيوه هاي خارج از تراز نامه و چگونگي افشاء استفاده از اين شيوه ها توسط شركتها مي پرداخت ،نتايج حاصل حاكي از اين بود كه 97 درصد شركتهاي انتخاب شده از تامين مالي خارج از تراز نامه استفاده كرده اند ،همچنين در پژوهش فوق مشخص شد كه اكثر شركتهاي ا ستفاده كننده از تامين مالي خارج از تراز نامه اقدام به افشاي مناسب اين نوع از معا ملات در گزارشهاي رسمي و قانوني خود نمي كنند .
6- متغير هاي پژوهش :
در اين پژوهش متغير مستقل تشخيص استفاده از تامين ما لي خارج از تراز نا مه و متغير وابسته آن شامل موارد زير است :
1- نسبتهاي ما لي شامل نسبتهاي جاري ،سريع و نقدينگي با استفاده از صورتهاي مالي .
2- تغيير در سا ختار سرمايه از طريق قابليت پرداخت ديون با استفاده از گزارش حسابرسي
3- ترديدي عمده در فرض تداوم فعا ليت از طريق فزوني كل بدهيها بر دارائيها با استفاده از گزارش حسابرسي
7-فرضيه هاي پژوهش :
1- استفاده از تا مين ما لي خارج از تراز نا مه باعث تغيير در نسبتهاي كليدي شركتها مي شود .
2- استفاده از تا مين ما لي خارج از تراز نا مه باعث تغيير در سا ختار سرمايه از طريق قابليت پرداخت ديون شركتها مي شود
3- .استفاده از تا مين ما لي خارج از تراز نا مه باعث ترديدي عمده در فرض تداوم فعاليت از طريق فزوني كل بدهيها بر كل دارائيها مي شود
[1] - Off – Balance sheet Financing .
[2] - securities and Exchange commission
برچسب ها:
بررسي امكان تشخيص شناخت استفاده تامين مالي خارج ترازنامه شركتهاي پذيرفته شده بورس توسط