اشتغال زنان در نظام حقوقي ايران با توجه به كنوانسيون رفع هر گونه تبعيض عليه زنان
زنان به عنوان نيمي از منابع انساني، نه تنها موضوع وهدف هر نوع توسعه‌اي هستند، بلكه اهرم مؤثري در پيشبرد اهداف توسعه اقتصادي واجتماعي مي‌باشند.تجهيز اين منبع مهم وبه كارگرفتن صحيح و مطلوب آن، نه تنها نيل به اهداف توسعه اقتصادي،اجتماعي و فرهنگي را آسان‌ترمي‌كند، بلكه از نظر تحقق هدف‌هاي مربوط به توزيع عادلانه‌تر درآمدها و بالابردن سطح رفاه خانواده تاثيرات مثبتي بر جاي خواهد گذاشت.
ضرورت والزام اقتصادي- اجتماعي مشاركت مولد زنان دربرنامه هاي توسعه، در تكامل تاريخ و پيشرفت جوامع بشري، هميشه مطرح بوده است. ليكن هنوز در جوامع عقب‌مانده و در حال توسعه، در امر مشاركت عادلانه زنان ومردان در فعاليت‌هاي اقتصادي و استفاده منصفانه ازفرصت‌هاي مشاركت وبروز خلاقيت و استعداد برتر تعادل مطلوب و قابل قبول برقرار نشده است.([1])
با آنكه آيين مقدس اسلام از 1400 سال قبل، استقلال اقتصادي زن را پيش‌بيني و اعلام كرده است و به تبعيت ازآن در متون حقوقي نيز بدان اشاره شده است، ولي زنان ايراني از نظر وضعيت اقتصادي- به ويژه ورود به بازار كار- كه شاخصه اصلي اتكاي اقتصادي است حدود صد سال عقب‌تر اززنان در جوامع صنعتي مي‌باشند.([2]) از اين رو براي دستيابي به استقلال اقتصادي، كافي نيست در متون حقوقي و مذهبي براي زنان حقوقي قائل شويم كه تحقق آنها به راحتي امكان پذير نباشد، بلكه اين استقلال ياد شده نيازمند زمينه‌سازي‌هاي فرهنگي،اجرايي واجتماعي است كه آن را از حد شعارهاي آرماني و مجموعه انديشه‌هاي احساساتي بيرون آورده و به مرحله عمل برساند.
در اين فصل، ابتدا در قالب گفتار اول به بررسي وضعيت آمار اشتغال زنان در دنيا وايران مي‌پردازيم و سپس در گفتار دوم ،در مورد موانع اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي اشتغال زنان بحث مي‌كنيم.
گفتار اول – وضعيت اشتغال زنان ازنگاه آمار
به طور سنتي نيروي كار شامل همه افرادي مي‌شود كه براي تهيه وتوليد كالا وخدمات اقتصادي كارمي‌كنند. در عمل، اين تعريف مشكلات خاصي را به ويژه درزمينه آمارگيري از كار زنان به وجود مي‌آورد. مكرراً مشاهده شده است فعاليت‌هايي كه نوعاً توسط زنان انجام مي گيرد، به طور منظم از آمار نيروي كار و درآمد ملي خارج مي‌شود. در بسياري از نظام‌هاي اقتصادي، تمايل به ناديده گرفتن كار زنان وجود دارد و چنين تمايلي بر روش‌هاي جمع‌آوري اطلاعات آماري از فعاليت‌هاي زنان تاثير مي‌گذارد. مشكلات روش‌شناسي در تحقيقات، از قبيل زمان مراجعه (تعيين يك روز در يك هفته، عدم توجه به تغييرات فصلي واشتغال نوبتي) و همچنين مشكلات اجرايي كار از قبيل جنسيت آمارگيران و افراد مصاحبه شونده (اغلب با مردان مصاحبه مي‌كنند واحتمالاًمرداني كه رئيس خانواده هستند)و نيز مشكلات مربوط به فعاليت هاي اقتصادي،همه اين عوامل در كم تخمين زدن ميزان اشتغال زنان درآمارهاي رسمي بسياري از كشورها موثر مي‌باشند.
[1] - باقريان، ميترا، بررسي ويژگيهاي اشتغال زنان در ايران ، تهران، سازمان برنامه وبودجه، 1369، صص2،1
[2] - كار،مهرانگيز، زنان در بازار كار ايران، تهران، انتشارات روشنگران،چاپ اول، 1373،ص 100
فهرست مطالب:
چكيده ................................................ 1
مقدمه................................................. 2
بخش اول – بررسي اشتغال زنان از ديدگاه‌هاي مختلف
فصل اول – اشتغال زنان از ديدگاه اجتماعي و اقتصادي
گفتار اول- وضعيت اشتغال زنان ازنگاه آمار ............ 11
بند اول- اشتغال زنان در دنيا ............... 14
الف – ميزان اشتغال زنان در دنيا .. 14
ب- اشتغال زنان دنيا در بخش‌هاي مختلف 19
بند دوم- اشتغال زنان درايران ............... 23
الف – ميزان اشتغال زنان در ايران... 23
ب- اشتغال زنان ايران دربخش‌هاي مختلف 26
گفتار دوم – موانع اشتغال زنان ........................ 30
بند اول- موانع اجتماعي ..................... 31
الف- طرز فكر وباورهاي اجتماعي..... 31
ب – سنت‌ها وآداب و رسوم اجتماعي..... 32
ج – ازدواج ومسئوليت‌هاي خانوادگي .. 34
د- عدم تمايل كارفرمايان نسبت به استخدام زنان...................................................... 35
بند دوم- موانع فرهنگي ..................... 36
الف – موانع آموزشي ................ 36
ب – ضعف خودباوري و اتكاء به نفس از سوي زنان ...................................................... 38
ج – عدم تمايل مردان به كار زنان در محيط هاي مختلط ................................................ 39
بند سوم- موانع اقتصادي ..................... 40
الف – ركود اقتصادي ................ 40
ب – شغل محسوب نكردن برخي از فعاليت‌هاي زنان...................................................... 40
ج – اختلاف دستمزد .................. 41
فصل دوم – اشتغال زنان از ديدگاه اسلام واسناد بين المللي
گفتار اول- اشتغال زنان از ديدگاه اسلام ............... 43
بند اول- كار در اسلام ....................... 44
الف – كار درآيات قرآن كريم ........ 44
ب- كار در سنت وروايات ............ 46
ج – كار از ديدگاه فقهي............. 48
بند دوم – موضع اسلام در خصوص وضعيت شغلي زنان 49
الف – اشتغال زنان درقرآن .......... 49
ب – اشتغال زنان در سنت وروايات..... 51
ج – اشتغال زنان در فقه ............ 54
1- ضرورت ملاحظه مقتضيات زمان ومكان در استنباط مقررات اسلامي .................................... 56
2- عقل،مبناي استنباط منابع فقهي 58
گفتار دوم – اشتغال زنان در اسناد بين المللي .......... 59
بند اول – مقاوله نامه هاي سازمان بين المللي كار 60
الف – مقاوله نامه شماره «111»...... 61
ب- مقاوله نامه شماره «100»........ 62
ج – مقاوله نامه هاي شماره «142» و «122» 62
د- مقاوله نامه شماره «103»........ 63
بند دوم – اسناد بين المللي حقوق بشر ......... 65
الف – منشور سازمان ملل متحد........ 65
ب – اعلاميه هاي حقوق بشر ........... 65
1- اعلاميه جهاني حقوق بشر .... 65
2- اعلاميه اسلامي حقوق بشر .... 66
ج – ميثاق هاي بين المللي حقوق بشر.. 67
1- ميثاق بين المللي حقوق مدني وسياسي ...................................................... 67
2- ميثاق بين المللي حقوق اقتصادي- اجتماعي- فرهنگي....................................... 67
د- كنوانسيون هاي بين المللي حقوق بشر 68
1- كنوانسيون رفع هر گونه تبعيض عليه زنان ................................................. 68
2- كنوانسيون حقوق سياسي زنان 70
بخش دوم – بررسي اصول مرتبط با حق اشتغال زنان در كنوانسيون (CEDAW)
و قوانين موضوعه ايران
فصل اول – بررسي اصول عمومي مرتبط با حق اشتغال زنان
گفتار اول – حق اشتغال به عنوان يك حق لاينفك حقوق انساني 73
بند اول – حق اشتغال در كنوانسيون (CEDAW) ..... 73
الف – رفع تبعيض و تساوي زن و مرد از ديدگاه كنوانسيون ............................................ 73
ب- مفهوم حق اشتغال از ديدگاه كنوانسيون 77
بند دوم-حق اشتغال در قانون اساسي ايران...... 78
الف – بررسي حقوق زن از منظر برخي اصول قانون اساسي ................................................ 78
1- رعايت كرامت انساني و عدالت فردي واجتماعي در مورد زنان....................................... 78
2- تساوي حقوق زن ومرد درقانون اساسي ...................................................... 80
ب- بررسي حق اشتغال زنان از ديد اصولي از قانون اساسي........................................... 81
گفتار دوم – حق برخورداري از فرصت‌هاي شغلي يكسان ....... 82
بند اول – حق برخورداري ازفرصت‌هاي شغلي يكسان دركنوانسيون CEDAW)....................
بند دوم- حق برخورداري از فرصت‌هاي شغلي يكسان در قوانين موضوعه ايران
الف – اصل برابري ورود به خدمت عمومي طبق قانون استخدام كشوري...................... 84
ب – ايجاد فرصت‌هاي يكسان براي اشتغال زنان 85
گفتار سوم – حق انتخاب آزادانه حرفه وشغل............... 87
بند اول- حق انتخاب آزادانه حرفه وشغل در كنوانسيون (CEDAW).............. 87
بند دوم- حق انتخاب آزادانه حرفه وشغل در قوانين موضوعه ايران ................................................ 89
بند سوم - محدوديت‌هاي موجود بر آزادي انتخاب شغل زنان ...................................................... 90
الف – محدوديت‌هاي عمومي ............ 90
1- عدم مخالفت با اسلام ....... 90
2- عدم مخالفت با مصالح عمومي 90
ب- محدوديت‌هاي اختصاصي............. 91
1- اشتغال به كارهاي زيان آور،خطرناك، سخت وحمل بار بيش از حد ................................. 91
2- اشتغال به شغل منافي مصالح خانوادگي يا حيثيات زن ......................................... 92
گفتار چهارم – حق برخورداري برابر از ارتقاء مقام وامنيت شغلي 96
بند اول- حق برخورداري برابر از ارتقاء مقام . 96
الف – حق برخورداري برابر از ارتقاء مقام در كنوانسيون (CEDAW) .................
ب- حق برخورداري برابر از ارتقاءمقام در قوانين موضوعه ايران.................................. 97
بند دوم – حق برخورداري برابر از امنيت شغلي... 100
الف – حق برخورداري برابر از امنيت شغلي در كنوانسيون (CEDAW) ..................................... 00
ب – حق برخورداري برابر از امنيت شغلي در قوانين موضوعه ايران.................................. 101
گفتار پنجم –حق دريافت مزد مساوي و برخورداري از تامين اجتماعي 103
بند اول – حق دريافت مزد مساوي در مقابل كارمساوي 103
الف – حق دريافت مزد مساوي در مقابل كار مساوي در كنوانسيون CEDAW)..............
ب – حق دريافت مزد مساوي در مقابل كارمساوي درقوانين موضوعه ايران.................................
بند دوم – حق برخورداري از تامين اجتماعي برابر 107
الف – حق برخورداري از تامين اجتماعي برابر در كنوانسيون (CEDAW) ......................................
ب- حق برخورداري از تامين اجتماعي برابردرقوانين موضوعه ايران............................ 109
فصل دوم – بررسي اصول اختصاصي مرتبط با حق اشتغال زنان
گفتار اول – ممنوعيت اخراج به دليل بارداري يا مرخصي زايمان 117
بنداول- ممنوعيت اخراج به دليل بارداري يا مرخصي زايمان در كنوانسيون (CEDAW)..............
بند دوم- ممنوعيت اخراج به دليل بارداري يا مرخصي زايمان در قوانين موضوعه ايران..........
گفتار دوم – استفاده از مرخصي وبرخورداري از حقوق ومزاياي دوران بارداري و زايمان
بند اول – استفاده از مرخصي وبرخورداري از حقوق ومزاياي دوران بارداري و
زايمان در كنوانسيون (CEDAW).
بند دوم – استفاده از مرخصي و برخورداري از حقوق و مزاياي دوران بارداري و
زايمان در قوانين موضوعه ايران ............. 124
گفتار سوم – ارائه خدمات حمايتي به والدين ............. 134
بند اول –ارائه خدمات حمايتي به والدين در كنوانسيون (CEDAW).................................................
بند دوم – ارائه خدمات حمايتي به والدين در قوانين موضوعه ايران.................................................
گفتار چهارم- برخورداري از حمايت در زمان بارداري...... 143
بند اول- برخورداري از حمايت درزمان بارداري در كنوانسيون (CEDAW).................................
بند دوم – برخورداري از حمايت درزمان بارداري در قوانين موضوعه ايران..........................................
بخش سوم – بررسي اشتغال زنان در مناصب مهم دولتي و سياسي
در كنوانسيون (CEDAW) وقوانين موضوعه ايران
فصل اول- بررسي اشتغال زنان درمناصب مهم دولتي وسياسي در كنوانسيون (CEDAW).........................................
گفتار اول – برابري زن و مرد به تصدي مشاغل مهم دولتي وسياسي در كنوانسيون(CEDAW)............................................. 151
بند اول- برابري زن به تصدي مشاغل مهم دولتي و سياسي در سطح ملي ............................................. 151
بند دوم – برابري زن ومرد به تصدي مشاغل مهم دولتي و سياسي در سطح بين المللي ................................... 160
الف – توصيه كلي شماره 8............ 161
ب –توصيه كلي شماره 10.............. 164
گفتار دوم – اتخاذ تدابيري خاص درجهت گسترش حضور زنان در مناصب مهم دولتي و سياسي ............................................. 165
بند اول- اتخاذ تدابيري خاص در سند كنفرانس جهاني زن- نايروبي........................................................................................................................ 165
بند دوم- اتخاذ تدابيري خاص در سند كنفرانس جهاني زن- پكن................................................... 167
فصل دوم- بررسي اشتغال زنان درمناصب مهم دولتي وسياسي در قوانين موضوعه ايران
گفتار اول – جايگاه زنان در نهاد رهبري ................ 178
بند اول – رهبري ............................. 178
بند دوم- شوراي رهبري ....................... 179
بندسوم – مجلس خبرگان......................... 182
گفتار دوم – جايگاه زنان در قواي سه گانه(مجريه، مقننه،قضائيه) ...................................................... 184
بند اول-قوه مجريه............................ 184
الف – رياست جمهوري................. 184
ب – وزارت ......................... 189
بند دوم- قوه مقننه ......................... 190
الف- مجلس شوراي اسلامي ............ 190
ب- شوراي نگهبان .................. 191
بند وم – قوه قضائيه ........................ 195
الف- قضاوت ....................... 195
ب – رياست قوه قضائيه .............. 202
گفتار سوم – جايگاه زنان در نيروهاي مسلح .............. 204
بند اول- ارتش................................ 206
بند دوم – نيروي انتظامي ..................... 207
بند سوم- سپاه پاسداران ..................... 209
نتيجه................................................. 213
پيوست ................................................ 223
فهرست منابع ......................................... 257
برچسب ها:
اشتغال زنان نظام حقوقي ايران توجه كنوانسيون رفع گونه تبعيض عليه زنان