سنگ نبشته بیستون بزرگترین سنگ‌نوشته جهان، نخستین متن شناخته شده ایرانی و از آثار دودمان هخامنشیان (۵۲۰ پ. م) واقع در شهر بیستون از توابع شهرستان هرسین در سی کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است. سنگ نبشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهمترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد.
کتیبه بیستون کرمانشاه
برخی از پژوهشگران بیستون را که به نام های بغستان، بگستان، بهیستون، بهستون، بهستان و بیستون در متن های قدیم و جدید آمده است برگرفته از واژه بق به معنی خدا دانسته اند و بدین ترتیب احتمالاً جایگاهی مذهبی و نیایشی به شمار می رفته است.
کتیبه بیستون کجاست؟
در خصوص تاریخچه مشرق زمین، بیستون با افسانه های خسرو شیرین زمینه ای برای طبع آزمایی سخنوران پارسی گوی فراهم آورده است. پیش از کوشش مستشرقان و ترجمه کتیبه ها، افسانه هایی که زاییده فکر و خیال لطیف شاعران بود، بیستون را تنها کوهی افسانه ای معرفی می کرد.
در ناحیه بیستون به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی و موقعیت خاص جغرافیایی تقریباً از هر دوره اثری از آن دیده می شود، این آثار از عصر شکار شروع شده و به دوران معاصر ختم می شود. غار شکارچیان، غار آفتاب، غار دودر، غار تاریک از دوران غارنشینی، نیایشگاهی از دوره ماد، کتیبه داریوش از دوره هخامنشی، نقش برجسته هرکول از دوره سلوکی، نقوش مهرداد، گودرز، بلاش و محوطه پارتی از دوره ساسانی، کاروانسرای ایلخانی، کاروانسرای صفوی و کتیبه شیخ علیخانی از آثار دوران اسلامی این مجموعه است.