مسيريابي :

مسيريابي جاده هاي خارج شهر بصورت مطالعه با استفاده از اطلاعات جمع آوري شده و عكس هاي هوايي و نقشه هاي توپوگرافي و بررسي در بيابان استوار        مي باشد و به سه مرحله زير تقسيم مي گردد :

مرحله اول : شناسائي مقدماتي منطقه بين دو نقطه ( مبدأ و مقصد ) و تعيين مسيرهاي قابل اجرا و سپس انتخاب بهترين مسير نهايي .

مرحله دوم :‌ مطالعات بر روي مسير نهايي انتخاب شده و تهيه نقشه هاي اجرايي مربوطه .

مرحله سوم : پياده كردن ( ميخكوبي ) مسير قطعي بر روي زمين و اصلاحات لازم و برداشت نيمرخ طولي و عرضي .

مرحله اول ) شناسائي مقدماتي :

مطالعه و بررسي مقدماتي بوسيله افراد مجرب و با سابقه يكي از نكات مهم در شناسايي و انتخاب صحيح مسيرهاي قابل اجرا مي باشد . مسائل و پارامترهاي مختلفي در هنگام مطالعه و شناسايي مسير پيش خواهد آمد كه بعضي مواقع به اين مرحله جنبه هنري مي دهد و تكميل روش هاي فتوگرامتري تا حدودي حل پاره اي از اين مسائل و پارامترها را آسان كرده است . در هر پروژه ، اولين قدم عبارتست از جمع آوري نقشه هاي موجود و به دست آوردن اطلاعات كافي در مورد تپوگرافي ، زمين شناسي ، آب و هوا و توزيع جمعيت كه از عوامل مهم مي باشند . در صورتي كه از عكسهاي هوايي استفاده مي شود عرض منطقه زير پوشش عكس بايد به اندازه 4/0تا 6/0 طول مسير باشد . معمولاً نقشه هايي كه در مسير يابي استفاده مي شوند ، در مقياس بالا 5000 : 1 تا مقياس پايين 2000 : 1 مي باشد كه نقشه ها با مقياس بالاتر براي مسيريابي اوليه استفاده مي شود . اگر راههاي بياباني با عوارض طبيعي بسيار ناچيز داشته باشيم از همان مقياس بالا هم مي توان در آن استفاده كرد . كه البته از مقياس 2000 : 1 براي طراحي نهايي استفاده مي شود . لازم بذكر است در اين پروژه هم مقياس نقشه 2000 : 1 مي باشد . 

در مرحله شناسايي وظيفه مهندسين عبارت از انتخاب مسيرهاي قابل اجرا و تعيين مسير بر مبناي نقاط اجباري است . در بعضي مواقع وجود يك محل مناسب براي پل و يا فقط يك گردنه جهت عبور از كوهستان يكي از عوامل مهم كنترل مسير مي باشد . نقاط ديدني در طول مسير مانند آبشار ،‌ درياچه و ساير زيبايي هاي طبيعي و جذب كننده ، مراكز آثار باستاني و مراكز صنعتي تمام نقاطي هستند كه در وهله اول به نام نقاط اجباري درجه يك بر روي انتخاب مسير مؤثرند . 

عواملي كه در وهله دوم به نام نقاط اجباري درجه دو برروي اتخاب مسير تأثير دارند عبارتند از مسيل ها ، گذرگاههاي كوهستاني ، مناطق باتلاقي ،‌ عوامل مؤثر در قيمت از قبيل نوع خاك ، تعداد و بزرگي ابنيه هاي فني موجود در طول مسير ، حجم عمليات خاكي شامل خاكبرداري و خاكريز براي تهيه مسير مطلوب و شيبهاي استاندارد ، هزينه نگهداري راه ، عبور مسير از منطقه آفتابي ،‌ هزينه ساختمان بهمن گير ،‌ هزينه جلوگيري از ريزش سنگهاي كوه و جلوگيري از خطر نقاط طغياني .

پس از انجام مطالعات مقدماتي شناسايي ، مسير هاي اجرايي هر كدام بصورت تئوري بين مبدأ و مقصد بر روي نقشه بصورت خط منكسر ترسيم مي گردند . ابتدا طول لازم با در نظر گرفتن شيب مجاز بين دو خط تراز از فرمول زير محاسبه مي گردد :

 

L : طول لازم با در نظر گرفتن شيب مجاز جهت عبور مسير از يك خط تراز به خط تراز مجاور .

  : ارتفاع زياد خط تراز .

  : ارتفاع كم خط تراز .

  : درصد شيب انتخابي كوچكتر از شيب مجاز .

  : درصد شيب مجاز .

دهانه پرگار را به اندازه طول با مقياس نقشه باز كرده و از نقطهA  مبدأ بر روي خط تراز قوسي مي زنيم تا خط تراز بعدي را در دو نقطه B   و C   قطع كند . بنابر اين دو مسير  AB   و AC   بدست مي آيد و آنرا كه به سمت مقصد حركت مي كند انتخاب كرده و ديگري را حذف مي كنيم و عمل را به همين صورت تا مقصد ادامه مي دهيم تا خط منكسر مسير تئوري حاصل گردد . سپس با بكار بردن قوس ها و قوس هاي اتصال در محل هاي لازم مسير واقعي تكميل مي گردد . از اين روش كه به روش پرگاري موسوم است بين مبدأ و مقصد گزينه ها و واريانت هاي متعددي ايجاد مي كند كه مشخصات كلي هر يك از واريانت هاي قابل اجرا و نتايج مطالعات بصورت گزارش تهيه مي گردد . در اين گزارش ها حداكثر شيب ،‌ خصوصيات كلي ترافيك مورد نظر (‌سبك يا سنگين ) ، شرايط حريم راه ، شرايط و وضع خاك موجود در مسير با در نظر گرفتن مزيت هاي آنها ، طول مسير ،‌ تعداد و اندازه ابنيه هاي فني در طول مسير ،‌ زيبايي مسير ،‌ اطلاعات مربوط به گردنه ها و گذرگاههاي كوهستاني ، شيب هاي تند و گذرگاه رودخانه ، تعداد قوس ها ، تعداد آبروها ، حجم عمليات خاكي و …  ذكر مي گردد .

هر يك از مشخصات امتيازي دارد كه در هر گزينه (‌واريانت ) اين امتيازات با هم جمع مي گردد و طرحي كه بيشترين امتياز را داشته باشد به عنوان طرح اصلي انتخاب مي گردد . 

در اين پروژه براي محاسبه L  ( طول لازم براي عبور مسير از يك خط تراز به خط تراز مجاور با در نظر گرفتن شيب مجاز ) به طريق زير عمل شد : 

5 % = شيب حداكثر مجاز ( راه عادي و غير كوهستاني )

2000 : 1 = مقياس نقشه توپوگرافي  

m5/2 = اختلاف ارتفاع منحني هاي تراز اصلي 

( در زمين طبيعي ) m20 = cm1 ( روي نقشه )

( روي نقشه )‌ cm 5/2 = ( در مسير ) m50 = x

يعني دهانه پرگار مي بايست به اندازه 5/2 سانتي متر باز شود و اقدام به مسير يابي پرگاري شود .

در اين پروژه بخاطر كاهش حجم عمليات خاكي و جلوگيري از تلاقي تانژانت هاي قوس هاي افقي از يك نقطه اجباري در مسير استفاده شده است . 

طرح ترافيكي مسير :

طراحي راه و يا قسمتي از راه بايد بر مبناي اطلاعات و آمار جامع از وضعيت ترافيك استوار باشد . طراحي راه بدون اطلاعات و آمار ترافيك درست مثل طراحي پلي است كه بدون در نظر گرفتن وزن و تعداد وسايط نقليه كه پل بايد تحمل آنها را بكند انجام گرفته باشد . اطلاعات و آمار مربوط به ترافيك معمولاً در شهر هاي پيشرفته و راههاي پر اهميت موجود است و در صورت فقدان آن بايد اين آمارها تهيه گردد ، آمارها شامل حجم ترافيك براي روزهاي سال و ساعت هاي روز و نوع وسائط نقليه و وزن آنها مي باشد . طراح با داشتن آمار سالهاي گذشته براحتي مي تواند رشد ترافيك را محاسبه كند و راه براينده طراحي گردد . حال در ابتدا به بيان معني و مفهوم چند تعريف مي پردازيم :