پيش‌گفتار
كميسيون كدكس اليمانتاريوس شاخه‌‌اي بين‌المللي است كه مسئوليت اجراي برنامه استانداردهاي غذايي مشترك FAO و WHO را بعهده دارد. اين كميسيون در سال 1962 توسط FAO و WHO مشتركاً بمنظور حفظ سلامت مصرف‌كنندگان و تسهيل تجارت بين‌المللي غذا بوجود آمد.
كدكس اليمانتاريوس ( كه در لاتين به معناي كد يا قانون غذا است ) مجموعه‌اي از استانداردهاي بين‌المللي غذايي است كه توسط كميسيون تاًييد شده و به روش يكنواخت و هماهنگ ارائه مي‌شود. اين مجموعه شامل تمام استانداردهاي مربوط به اصول غذا اعم از فرآوري شده ، نيمه فرآوري شده يا خام مي‌باشد. كدكس اليمانتاريوس شامل مقررات مربوط به بهداشت و كيفيت تغذيه‌اي غذا از قبيل معيارهاي قابل قبول ميكروبيولوژيكي و مقررات مربوط به افزودنيهاي غذايي، باقيمانده آفت‌كش‌ها، آلوده‌كننده‌ها، نحوه برچسب‌گذاري و عرضه مواد غذايي و روشهاي آناليز و نمونه‌برداري مي‌باشد. كدكس همچنين شامل مقررات ديگري است كه به شكل آئين كار ، دستورالعمل و ساير معيارهاي توصيه‌اي ارائه مي‌شود
اين مجموعه دومين انتشار كدكس اليمانتاريوس است. اولين بار انتشار كدكس در سال 1981 صورت گرفت. تا قبل از سال 1981 استانداردهاي تدوين شده توسط كدكس اليمانتاريوس بصورت انفرادي تحت عنوان استانداردهاي پيشنهادي ارائه مي‌شد. ( سري هاي CAC/RC )
اين مجموعه اكنون بازنگري شده و بر اساس تصميمات و مصوبات بيست‌و يكمين نشست كميسيون كدكس اليمانتاريوس در ژولاي 1995 تدوين گرديده است.
مقدمه
« مقررات كميسيون كدكس غذايي و اجراي برنامه استانداردهاي غذايي توسط كميسيون »
كميسون كدكس براي اجراي برنامه استانداردهاي غذايي كميته مشترك FAO و WHO بوجود آمد كه اهداف آن طبق آنچه كه در اساسنامه كميسيون آمده عبارتست از:
1ـ حفظ سلامت مصرف‌كنندگان و ايجاد اطمينان از انجام عمليات كاملاً شفاف و درست در امر تجارت غذا
2ـ افزايش هماهنگي در اجراي كليه استانداردهاي غذايي كه توسط ارگانهاي بين‌المللي دولتي و غيردولتي صورت مي‌پذيرد.
3ـ تعيين اولويت‌ها و راهنماي تهيه پيش‌نويس استانداردها با كمك سازمانهاي ذيصلاح
4ـ نهائي كردن استانداردهاي تدوين شده در كميته‌هاي فني
5ـ چاپ و انتشار استانداردها پس از قبول آن توسط دولت‌هاي عضو كدكس تحت عنوان « استانداردهاي منطقه‌اي يا جهاني»
اساسنامه كميسيون كدكس اليمانتاريوس توسط FAO و WHO تاًييد و مصوبشده است. اين كميسيون در واقع شاخة اي فرعي از اين دو ارگان است كه قوانين آن در كتابي تحت عنوان « روش اجرائي Precedural Manual » آورده مي‌شود.
هدف كدكس:
كدكس اليمانتاريوس عبارتست از مجموع استانداردهاي غذايي بين‌المللي كه با نظر كليه كشورهاي عضو تطابق داده شده و به شكل واحد ارائه مي‌گردد. اين استانداردهاي غذايي هدفشان كمك به حفظ بهداشت مصرف‌كنندگان و حصول اطمينان از انجام عمليات مناسب و منصفانه در تجارت غذا است. كدكس اليمانتاريوس همچنين شامل مواردي از قبيل آئين كار، خطوط راهنما و ديگر معيارهاي توصيه‌اي است كه به دستيابي اهداف كدكس كمك مي‌نمايد. انتشارات كدكس اليمانتاريوس شامل راهنمايي ها ، تعاريف و اصطلاحات و لوازمات كاربردي در مواد غذايي است كه در يكنواخت‌كردن و هماهنگي اقدامات انجام شده در مواد غذايي و تسهيل تجارت بين‌المللي كمك مي‌نمايد.
دامنه كاربرد (Scope)
كدكس اليمانتاريوس محتوي استانداردهايي براي تمام غذاهاي اصلي خام، فرآوري‌شده يا نيمه فرآوري‌شده است كه در اختيار مصرف‌كنندگان قرار مي‌گيرد. كدكس اليمانتاريوس شامل جزئياتي در زمينه بهداشت و كيفيت تغذيه‌اي غذا از قبيل حد مجاز ميكروبي، جزئيات مربوط به افزودنيهاي غذايي ، باقيمانده آفت‌كش‌ها، آلوده‌كننده‌ها، نحوة برچسب‌گذاري و عرضه مواد غذايي و روشهاي آناليز و نمونه‌برداري آن است. كدكس همچنين شامل جزئياتي در مورد تدوين آئين‌هاي كار، دستورالعملها و ساير معيارهاي توصيه‌اي است. استانداردهاي كدكس حاوي مطالبي است كه بوسيله آن به مصرف‌كننده اطمينان مي‌دهد كه درست مطابق آنچه بر روي برچسب آمده ، ماده غذايي فاقد هرگونه تقلب ( معيار خارج از استانداردهاي معين شده ) است.
چگونگي پذيرش استانداردهاي كدكس:
در ابتدا بمنظور اخذ تاًييديه و پذيرش رسمي دولت‌ها مطابق با معيارهاي كلي، استانداردها و حد مجاز باقيمانده‌ها كه توسط كميسيون كدكس اليمانتاريوس تصويب شده است براي كليه اعضاء فرستاده مي‌شود. در اين رابطه استانداردها و حد مجاز باقيمانده آفت‌كش‌ها و داروهاي دامي در غذاي انسان و خوراك دام بهمراه اطلاعات مناسب براي بررسي و تاُييد به وزارت‌خانه‌هاي كشاورزي يا امور خارجه كشورهاي عضو FAO و به وزارت‌خانه‌هاي بهداشت كشورهاي عضو WHO ارسال مي‌شود.
همچنين كليه مدارك و اسناد فوق‌الاشاره براي عوامل ارتباطي كدكس در كشورهاي مختلف ( در ايران، مؤسسه استاندارد )، دفاتر منطقه‌اي FAO و WHO ، نمايندگي‌هاي FAO ، سفارتخانه هاي موجود در رم ( ايتاليا ) و نمايندگان دائم سازمان ملل در ژنو ارسال مي شود .
استانداردها و حدود مجاز باقيمانده آفت كش ها و داروهاي دامي در غذاي انسان و خوراك دام ماحصل يك سلسله توافق ها و همكاريهاي گسترده بين المللي است كه اين معيارها با حدود توصيه شده توسطWHO و FAO بعنوان بهترين معيارهاي تضمين حفظ سلامت مصرف‌كنندگان و تسهيل تجارت بين‌المللي غذا سازگاري و هماهنگي دارد.
محتويات اين مجموعه:
اين مجموعه حاوي حداكثر مجاز باقيمانده داروهاي دامي و ساير توصيه‌هاي مصوب كميسيون كدكس اليمانتاريوس در بيستمين و بيست و يكمين نشست كميته باقيمانده‌هاي دارويي دامي در غذا است و اين مقادير مطابق توصيه‌هاي كميته كارشناسي مشترك (JECFA)(WHO,FAO) تهيه و ارائه شده است.
JECFA ( كميته مشترك FAO و WHO در افزودنيهاي غذايي ) مركب از كارشناساني است كه بر اساس تواناييهاي شخصي خودشان انتخاب شده و بعنوان نمايندگان دولت‌ها و سازمانها نيستند. هدف اين كميته ارزيابي داروهاي دامي، ارائه ميزان‌هاي بي‌خطر دريافت اين مواد با ارائه حد قابل قبول دريافت روزانه آنها Acceptable Daily Intake = ADI ) ) و تعيين حداكثر مجاز باقيمانده داروها در بافت‌هاي خوراكي دامي است.
«بخش دوم»
آئين كار بين‌المللي پبشنهادي كنترل استفاده از داروهاي دامي ( CAC/RCP 88-1993 )
1ـ اين آئين كار شامل دستورالعمل‌هايي براي نحوة تجويز، كاربرد، توزيع ، پخش و نحوة كنترل داروها است كه در درمان دام ، يا براي حفظ سلامت و پيشگيري از بيماريها و يا بهبود توليدات دام مورداستفاده قرار ميگيرند.
2ـ روش درست استفاده از داروهاي دامي ( Good Practice in the use of Veterinary Drugs ) توسط كميته باقيمانده‌هاي داروئي كدكس تدوين شده است. در اين رابطه روشهاي قانوني الزامي يا توصيه‌اي استفاده از داروهاي دامي از قبيل دوره پرهيز از مصرف داروهاي مختلف از مواردي است كه با در نظر گرفتن شرايط عملي توسط مراجع قانوني ذيصلاح در كشورها ( در ايران ـ سازمان دامپزشكي ) به تصويب مي‌رسد.
با بكارگيري روشهاي درست كاربرد داروهاي دامي ميزان حداكثر مجاز باقيمانده داروها كاهش مي‌يابد. ميزان حداكثر مجاز باقيمانده داروها ( Maximum Residue Limit = MRL ) اصولاً بر مبناي نوع و مقدار باقيمانده كه براي سلامتي انسان فاقد مخاطرات سمي است و با محاسبه ساير مخاطرات بهداشت عمومي كه در آن منظور شده باشد ( مثلاً جنبه‌هاي تكنولوژيك غذا كه ممكن است مخاطراتي را بهمراه داشته باشد ) تعيين مي‌شود.
3ـ موادي كه در خوراك دامهاي توليدكننده غذاي انسان استفاده مي‌شوند مثل مكمل‌ها بايستي بر مبناي دستورات مشخصي كه توسط مراجع قانوني ذيصلاح كشور تصويب شده و يا فقط طبق نسخه و راهنمايي دامپزشك مجرب مورداستفاده قرارگيرند.
نحوة ثبت و پخش دارو ـ كليات
4ـ كليه داروهاي دامي يا به عبارت ديگر كليه فرآورده‌هاي درماني دامي و پرميكس‌هاي درماني كه به غذاي دام اضافه مي‌شوند بايستي مطابق با آئين كار ثيت داروهاي دامي مصوب OIE و توسط مراجع ذيصلاح كشور ( سازمان دامپزشكي ) ثيت شوند.
ـ داروهاي دامي بايستي فقط بين دامپزشكان، توزيع‌كنندگان عمده‌اي مجاز، داروخانه‌ها و مراكز خرده‌فروشي كه داراي مجوزهاي قانوني هستند توزيع گردد و در اين رابطه بايستي اقلام و مقادير ورودي و خروجي داروها بطور منظم ثبت و بايگاني شود.
ـ شرايط نگهداري و حمل و نقل داروها بايستي با اختصاصات و موارد مندرج در روي برچسب بويژه دما، رطوبت، نور و غيره كاملاً منطبق باشد.
مسئوليت دامپزشكان و ساير افراد مجاز در زمينة دستكاري و تجويز داروهاي دامي ـ مقررات عمومي
5ـ هنگاميكه داروهاي دامي مورد دستكاري يا تجويز قرار ميگيرند بايستي اثرات زيانبار بالقوه‌اي كه ممكن است براي دام يا فرد كاربر آنها داشته باشد، مشخص شود.
- چنانچه تجويز يك دارو تحت كنترل و نظارت مستقيم دامپزشك نباشد، لازم است پس از تشخيص بيماري، دستورات روشني در مورد مقدار و روش استقاده از دارو و همچنين تعيين صلاحيت كاربران دارو توسط دامپزشك ارائه شود تا اطمينان حاصل شود كه محاسبه دوز دارو درست انجام شده و اهميت رعايت دوره پرهيز از مصرف داروها بخوبي درك و اجرا شده است.
- اين نكته بسيار مهم است كه امكانات دامداري و مديريت جاري آن در جهت رعايت دوره پرهيز از مصرف دارو و آفت كش ها بكار گرفته شود.
6ـ در درمان‌هاي تشخيصي، بايستي اطمينان حاصل شود كه اولاً تشخيص بيماري درست و دقيق صورت گرفته و ثانياً مباني حداكثر تاثير دارو با حداقل مخاطره در نظر گرفته شده است.
ـ درمان‌هاي اختصاصي دام بايستي با كمترين تعداد داروي ممكن صورت پذيرفته و از مصرف داروهاي تركيبي خودداري شود مگر اينكه امتيازات و خواص اينگونه داروها به اثبات رسيده باشد.
7ـ دامپزشكان بايستي اين نكته را مدنظر داشته باشند كه مصرف بي‌رويه و بدون كنترل داروهاي دامي منجر به تجمع باقيمانده‌هاي نامطلوب داروها در دامهاي درمان شده و محيط زيست شده و مصرف مداوم داروهاي ضد كوكسيديوز، ضد باكتري و ضد انگل باعث ايجاد مقاومت‌هاي دارويي خواهد شد.
ـ اين نكته از مسئوليت هاي دامپزشكان و ساير افراد ذيصلاح است كه برنامه‌هاي طب پيشگيري را براي دامداران تدوين نموده و بر روي اهميت مديريت صحيح و روش درست دامپروري در جهت كاهش بيماريهاي احتمالي دام تأكيد نمايند. ضمناً بايد سعي شود كه در مورد هر بيماري خاص فقط از داروهاي ويژه همان بيماري استفاده گردد.
8ـ دامپزشكان بايستي دامهاي بيمار را از دامهاي سالم جدا نموده و دامهاي بيمار را جداگانه درمان نمايند.
9ـ دامپزشكان علاوه بر توصيه و كاربرد روشهاي كاهش بروز بيماريها و كنترل شيوع آنها بايستي وضعيت آسايش و رفاه گله دام را نيز مدنظر قرار دهند.
برچسب ها:
استاندار کدکس چیست مقاله استاندار کدکس تحقیق استاندارد کدکس پروژه استاندار کدکس