چکیده:
در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران مهاجرت از روستا به شهر در زمره مهم ترین مسائل اجتماعی،اقتصادی و سیاسی به شمار می اید.مهاجرت هم در مبدا و هم در مقصد مسائل و مشکلاتی از جمله تغییر در ترکیب و ساخت جمعیت،اشتغال ، بیکاری،سطح دستمزدها،درامد سرانه ، بروز نابسامانی های متعدد ناشی از فشار بر منابع و امکانات محدود جوامع شهری، تخلیه روستاها و تخریب انها و... را به وجود می اورد و نتیجه نهایی مهاجرت از روستا به شهر،نابودی کامل شکوفایی ملی و بر هم خوردن تعادل و توازن منطقه ای است.
پروژه حاضر با هدف سنجش بررسی انگیزه مهاجرت روستاییان به شهر انجام شده است.این پروژه با روش توصیفی از نوع پیمایش و با استفاده از پرسشنامه انجام شده است.
تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست امده با استفاده از نرم افزار spss انجام شده است و با استفاده از ازمون خی دو تحلیل و استنباط اماری انجام گرفته است.
از مطالب ارائه شده در این پروژه که به منظور تحلیل علت مهاجرت روستائیان انجام گرفته است میتوان نتیجه گرفت علی رغم اینکه کلیه عوامل اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی به طوری هماهنگ و ترکیبی در میل به کوچ روستائیان تاثیر گذار است، رفع نیازمندیها و مشکلات اقتصادی منجمله رفع بیکاری، اشتغال زایی و کسب درامد در مراکز شهری از مهمترین عوامل موثر بر مهاجرت خانوارهای نمونه به شهرها بوده است.همچنین ارتباط معناداری بین مشکلات اقتصادی روستائیان و مهاجرت انها به دیگر سکونتگاه ها وجود دارد.
واژگان کلیدی:مهاجرت/مهاجرت روستا-شهری/روستا/شهر/حاشیه نشینی
تاريخچه پيدايش مهاجرت چندان روشن نيست. بشر در طول تاريخ همواره در حال حركت و جابجايي بوده است. انسان اوليه به دلايل مختلف از جمله بهبود بخشيدن به وضعيت زندگي ،حس تنوع طلبي ،اجبار و عوامل سياسي و...به تغيير محل سكونت خود مي پرداخته است،اما اين جابجايي ها با آنچه ما امروزه شاهد آن هستيم كاملاً متفاوت مي باشد. ازآنجايي كه در گذشته رشد جمعيت و در نتيجه جابجايي انسانها در مقياس بسيار كوچكتري صورت مي گرفت تأثير اين مهاجرت ها بر ساختار اقتصادي،اجتماعي و دموگرافيك مناطق مبدأ و مقصد چندان قابل ملاحظه نبوده و حتي امري طبيعي و بعضاً مفيد تلقي مي شده است، اما از اوايل قرن نوزدهم، مهاجرت و به خصوص مهاجرت از روستا به شهربه عنوان يك پديده اجتماعي مهم نمايان شد و لذا به طرز جديدي مورد توجه صاحبنظران، انديشمندان و جامعه شناسان قرار گرفت. (جمشیدیها/ علی بابایی, 1381)
رولان ماسپتیول نتیجه نهایی مهاجرت را چنین می دید،نابودی کامل شکوفایی ملی و از دست دادن ازادی چرا که انحطاط روستا به مثابه انحطاط تمدن است تمدنی که ضامن قانون شهروند و حفظ حرمت ازادی انسانی است. (پتیه/ترجمه مومنی کاشی, 1369, ص. 44)
فردیناند تونیس مهاجرت را: فرایند شهرنشینی گذار از اجتماع روستایی به جامعه شهری که پیامدهای بسیار متنوعی داشته و نوعی حرکت ارتباطات سنتی و تبدیل آن به ارتباطات نو و مدرن در زندگی افراد دانسته است. وی در این تحول نقش وسایل ارتباط جمعی و افکارعمومی را بسیار بااهمیت دانسته است. در تعریف دیگرمهاجرت شکلی از تحرک جغرافیایی یا مکانی جمعیت است که بین دو واحد جغرافیایی انجام می گیرد . این تحرک باید به تغییر محل اقامت معمولی فرد از مبدا و یا محل اقامت قبل از مهاجرت وی به مقصد یا محل اقامت جدید بینجامد . مهاجرت يكي از پديده هاي مهم جمعيتي است كه امروزه ،به خصوص در كشورهاي جهان سوم مورد توجه است. افزايش سريع جمعيت شهرها،نبود امكانات شهري متناسب ، ايجاد محله هاي حاشيه نشيني ،فقر و كمبود بهداشت گريبانگير اكثركشورهاي جهان سوم است. (طاهرخوانی, 1380)
ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﺴـﺘﺮدﮔﻲ ﻣﻬـﺎﺟﺮت در دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز، ﻫﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي ﺑﻨﺤﻮي ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﺨﺼﻮص ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺟﻮاﻧـﺎن از روﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. (سجادپور, 1384)
ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻫﻢ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻫﻢ در ﻛﺸـﻮرﻫﺎي در ﺣـﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪوﺟﻮد دارد؛ ﻟﻴﻜﻦ ﻧﻮع و ﻣﺎﻫﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮتﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. ﺟﺰ در ﻣﻮرد ﻣﻬﺎﺟﺮتﻫـﺎ يا اﺟﺒﺎري ﻛﻪ در اﺛﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺻﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد، ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﺷـﻮاﻫﺪ وﻣﺪارك ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻴﺶ از دﻳﮕﺮ ﮔـﺮوهﻫـﺎي ﺳـﻨﻲ، ﺗـﻦ ﺑـﻪ ﻣﻬـﺎﺟﺮتﻣﻲدﻫﻨﺪ و در ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت آﻧﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺴـﻞ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻛـﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ (اسکلدون/ترجمه وجدانی, 1381)
ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﻬﺎن، ﻣﻬﺎﺟﺮت روﺳﺘﺎﻳﻴﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ، در درﺟـﻪ اول ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﭘﺎﻳﺘﺨﺘﻲ ﺑﻮده، در واﻗـﻊ ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﻧـﻮع ﻣﻬـﺎﺟﺮت درونﻣﺮزي داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ، ﻣﻬﺎﺟﺮتﻫﺎي روﺳﺘﺎﻳﻴﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻮده ﻛﻪ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ و اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. (بهفروز, 1374)
در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران، مهاجرت از روستا به شهر در زمره مهمترین مسائل اجتماعی و اقتصادی به شمار می آید. این مهاجران هم در مبدأ و هم در مقصد مسائل و مشکلاتی از جمله؛ بروز نابسامانی های متعدد ناشی از فشار بر منابع و امکانات محدود جوامع شهری ، بیکاری و کم کاری ، کمبود فضای زیستی و آموزشی ، آلودگی هوا و محیط زیست، سالخوردگی و زنانه شدن نیروی کار کشاورزی ، تخلیه روستاها و غیره را به وجود می آورند. (اوبرای, 1370)
مهاجرت های روستایی عموما از عدم زیرساخت های اقتصادی و صفات زیر بنایی مناسب در روستاها از یک سو و انتظار درامد و اشتغال بهتر به همراه وجود خدمات و تسهیلات رفاهی ،اموزشی وبهداشتی برتر در شهرها از سوی دیگر متاثر میگردد از طرفی نیز تسلط یک سویه شهر به روستا در طی دهه اخیر به خصوص در ایران بعد از اصلاحات ارضی موجب به هم خوردن روابط متقابل شهر و روستا گردید و وابستگی متقابلی که در کارکردهای اقتصادی/اجتماعی و فرهنگی داشتند از بین رفته و در حال حاضر به تضعیف هرچه بیشتر روستا از نظر بنیه اقتصادی و توسعه برتر شهری به نسبت جلوه انجامیده است و این امر نه تنها زمینه مهاجرت های روستایی –شهری را فراهم کرده بلکه ان را تشدید نموده است. (اذانی/بوستانی, 1390)
انچه که در فرایند مهاجرتی قابل تامل است،چرایی علل و انگیزه های مهاجرت روستاییان به سمت مراکز شهری می باشد چرا که بسته به ویژگی های طبیعی ،شرایط اقتصادی-اجتماعی و همچنین تفاوت های تاریخی،قومی و فرهنگی روستائیان دست به نقل مکان به شهرها می زنند به عبارت دیگر وجود عوامل مهمی از قبیل بروز مخاطرات محیطی(خشکسالی،سیل،زلزله)،رفع نیازهای زیستی،دسترسی به امکانات و تسهیلات معیشتی-رفاهی به همراه دستیابی به شغل جدید و درامد بیشتر،رفع فقر و بیکاری، بالا بردن سطح فرهنگ و تمایل به زندگی در نقاط خاص، براوردن احتیاجات اجتماعی همچون تحصیل از مهم ترین انگیزه های مهاجرت روستائیان به دیگر مراکز سکونتگاهی کشور محسوب می شود. (سجادی/ابراهیم زاده/شمس الدینی, 1390)