فهرست مطالب:
عنوان صفحه
1 چکیده……………………………………………………………..
2 مقدمه………….…..…….......……………………………………………
3 الف- بیان مسإله.....................….………….…………………………………
3 ب- اهمیت و ضرورت…..……............……………………………………….
4 ج- پیشینه تحقیق…......................……………………………………………..
4 د- اهداف تحقیق..……................…………………………………………………..
5 ه- سوالات تحقیق…..……….............…………………………………………..
5 و- فرضیه های تحقیق………………....................…………………………………
5 ز- ساختار تحقیق…………………...................………………..…………..
6 ح- روش تحقیق……………………...........…………………
7 فصل اول- بزه دیده، بزه دیده شناسی، مفهوم، گونه شناسی، حمایت شناسی و مفهوم اقسام اطفال…..
8 1- مفهوم و اقسام بزه دیده……………………..……………………..
8 1-1- بزه دیده در زبان فارسی………………………..……………………
9 1-2- واژه های معادل بزه دیده……………..………………………
9 1-2-1- …………………………………………….victim
11 1-2-2- victim& victimization
11 1-2-3- … victimology.
11 1-3- تعریف بزه دیده…………………………………………
13 1-4- اقسام بزه دیده…………………………………
15 1-5- جایگاه بزه دیده در اندیشه بانیان مکتب جزا………
15 1-5-1- بزه دیده در مکتب کلاسیک......................................................................
16 1-5-2- بزه دیده در مکتب تحققی…………………………………………
16 1-5-3- بزه دیده در مکتب دفاع اجتماعی………………………………………………
17 2- مفهوم بزه دیده شناسی……………………………...……………………………
17 2-1- تعریف……………………………………………………………………..
18 2-2- واژه شناسی………………………………………………………………..
19 2-3- سیر تحولات……………………………………………………………….
19 2-3-1- موقعیت حقوقی بزه دیدگان پیش از ظهور مکتب جزایی……
20 2-3-2- موقعیت حقوقی بزه دیدگان در دوره انتقام خصوصی…………..
21 2-3-3- پیدایش دولت ها و افول نقش بزه دیدگان در دعاوی کیفری
21 2-3-4- بزه دیده شناسی در دهه های اخیر……………………………………..
23 3- بزه دیده شناسی رشته مستقل مطالعاتی………………………..……………………..
24 4-اقسام بزه دیده شناسی…………....................…………………………………..
24 4-1- بزه دیده شناسی علمی(اولیه)……………………………………………………
27 4-2- بزه دیده شناسی عملی(ثانویه)……………………….………………………….
28 5- گونه شناسی بزه دیدگان……………………….…………………………………
30 5-1- زنان…………..……….…………………………………………………..
35 5-2- صغار………………………………………………………………………
39 5-3- سالمندان…………….……………………………………………………..
39 5-3-1- معنای لغوی و اصطلاحی سالمند………………………………………………
39 5-3-2- سالمند در حقوق………………..…………………………………………
41 5-3-3- پیشینه برنامه های بین المللی و منطقه ای در باره سالمندان…………..
43 5-3-4- حمایت از سالمندان در حقوق داخلی………………………..…………………
44 5-4- معلولین و ناتوانان………
47 5-5- اقلیت ها……………………………………………………………………
49 6-انواع حمایت های لازم از بزه دیده……………………….…………………………
49 6-1- حمایت عاطفی……………………….………………………………………
53 6-2- حمایت اجتماعی……………………………………………………………
56 6-3- حمایت مالی…………………….…………………………………………..
57 6-4- حمایت پزشکی………………………………………………………………
58 6-5- حمایت کیفری…………………….…………………………………………
59 7- مفهوم صغر…………………..………………………………………………..
59 7-1- مفهوم صغیر در فقه…………………….……………………………………..
59 7-2- تعریف کودک………………..……………………………………………...
60 8-انواع طفل………………..……………………………………………………
60 8-1- اطفال بزه دیده………………..…………………………………………….
61 8-2- اطفال بزهکار………………..……………………………………………..
62 8-3- اطفال در معرض خطر……………….………………………………………..
64 9- پیشینه حمایت کیفری از کودکان……………………..……………………………
64 9-1- سیر تحولی قوانین کیفری.…………………..…………………………………
64 9-1-1- قوانین کیفری ماهوی.............................................................................
65 9-1-2- قوانین کیفری شکلی………………………………………………………..
65 9-2- قوانین کیفری حمایتی پس از استقرار جمهوری اسلامی ایران…………….……...
65 9-2-1- قوانین کیفری شکلی……………………………………………….
66 9-2-2- قوانین کیفری ماهوی……………….……………………………………….
68 فصل دوم- اشکال و مصادیق حمایت کیفری از اطفال بزه دیده در حقوق کیفری ایران و انگلستان
69 1- اشکال حمایت کیفری از اطفال بزه دیده در قانون مجازات اسلامی…….….
69 1-1- حمایت از تمامیت جسمانی طفل…………………………………………
69 1-1-1- مرحله قبل از تولد……………..
69 1-1-1-1- سقط جنین……………………………………………..
71 1-1-2- مرحله بعد از تولد………………………………………………………….
72 1-1-2-1- حمایت از حق حیات……………………………………………………..
72 1-1-2-2-1- حمایت در برابر صدمات جسمانی غیر جنسی………
75 1-1-2-2-1-1- قتل، ترک فعل منجر به مرگ کودک، ضرب و جرح و قطع عضو
1-1-2-2-1-2- کودک آزاری……………………...
75 1-1-2-3- حمایت در برابر صدمات جسمانی جنسی………………..………………
76 1-1-2-3-1- زنا با کودک…………………………………………..
76 1-1-2-3-1-1- بزه دیدگی طفل در جرم قذف………..……………………..
77 1-1-2-3-2- لواط و تفخیذ با کودک…………………………………
78 1-1-2-3-3- سوء استفاده از اطفال در فعالیت مجرمانه جنسی…………………….
81 1-2- حمایت از تمامیت معنوی و بهداشت روانی طفل……………………..……..
81 1-2-1- حمایت از هویت کودک……………………………………………………..
83 1-3- حمایت از نیروی کار طفل……………………………………………………..
83 1-3-1- به کارگیری اطفال در جرایم مواد مخدر……………….………………………..
87 1-3-2- سوء استفاده از کودکان در تکدی گری…………………..……………………..
89 2- حمایت کیفری در قانون مجازات اسلامی مصوب92………………………………...
89 2-1- رها کردن…………………………………………………………………...
90 2-2- ربودن و اختفاء طفل…………………………………………………………..
91 2-3- عدم ارائه به سرپرست قانونی……………………………………………………
93 2-4- سوء استفاده از ضعف نفس……………………………………………………..
94 2-5- تعرض، تزاحم و توهین…………………….………………………………….
95 2-6- قاچاق.……………….…………………………………………………….
96 3- قانون حمایت از کودکان و نوجوانان………………………………………………..
96 3-1- ممانعت از تحصیل………………………..…………………………………..
99 4- حمایت از اطفال بزه دیده در مرحله دادرسی………………………………………….
103 فصل سوم- حمایت کیفری از اطفال بزه دیده در حقوق کیفری انگلستان با تطبیق موردی با ایران…..
104 3-1- قبل از تولد…………...............………………………...………………….
104 3-1-1- سقط جنین……………………..………………………………………...
105 3-1-1-1- حمایت از حق حیات جنین………………………………………………..
106 3-2- بعدازتولد………………..………………………………………………….
107 3-2-1- حق حیات…………….………………………………………………….
108 3-2-1-1- حمایت نظام جزایی انگلستان وایران از حق حیات کودک…….................………
109 3-2-2- صدمات و ضربات جسمی………………….…………….………………...
109 3-2-2-1- صدمات جسمی غیر جنسی……………….………………………………
109 3-2-2-2-1 عدم پرداخت نفقه………………..…………………………………….
110 3-2-2-2- صدمات جسمانی جنسی………………..………………..……………….
113 3-2-2-2-1- بهره برداری در فعالیت های مجرمانه جنسی………………………………
114 3-2-2-2-2- حمایت نظام جزایی انگلستان و ایران در برابر صدمات جسمانی………..
115 3-2-3- حمایت از نیروی کار……………………………...………....................
117 3-2-3-1- حمایت نظام جزایی انگلستان و ایران از نیروی کار طفل
119 3-2-4- حمایت نظام جزایی انگلستان و ایران از سلامت اخلاقی کودک
120 3-2-5- حمایت از حق تحصیل کودک…………………………..………………….
122 نتیجه گیری………..…………………………………………………………..
124 پیشنهاد………………………………………………………………………
125 منابع و مآخذ…………………………………………………………………..
134 چکیده انگلیسی………………………………………………………………………
چکیده
موضوع حمایت از بزه دیدگان امروزه به یکی از اهداف نظام عدالت کیفری تبدیل شده است اما اطفال بره دیده با توجه به ویژگی های جسمانی و روانی به عنوان بزه دیدگان آسیب پذیر نیازمند حداکثر حمایت بوده و به همین دلیل لازم است تا حمایت های افتراقی در خصوص آنها و با هدف پیشگیری از بزه دیدگی ثانوی اعمال شود. یکی از دغدغه های جرم شناسان خشونت علیه اطفال است چرا که کودکان به جهت عدم قدرت و استقلال و وابستگی به خانواده همواره به عنوان قشری آسیب پذیر در معرض انواع آزارها، مخاطرات و جرایم بزرگ سالان قرار دارند. یکی از راه های پیشگیری از جرایم و تکرار آنها در مورد اطفال اصلاح قوانین و بر طرف کردن خلاء ها و اشکالات قانونی از طریق جرم انگاری برخی اعمال، تغییر ارکان برخی جرایم، شدت بخشیدن مجازات ها یا تغییر در نوع انها و ... می باشد.این پایان نامه با نگاهی بزه دیده محور و با این پیش فرض که نقد و بررسی قوانین و اصلاح و بروز کردن آنها گام مرثری در پیشگیری از جرم علیه این قربانیان خاموش شود. بخشی از پایان نامه هم به بررسی این موضوع در نظام جزایی انگلستان و مقایسه مختصر تطبیقی با ایران اختصاص دارد تا ملاحظه گردد واکنش نظام جزایی این کشور –به عنوان کشور شاخص نظام حقوقی کامن لا- نسبت به این موضوع چگونه است.
کلید واژه: اطفال بزه دیده، حمایت کیفری، قانون مجازات اسلامی، حقوق کیفری انگلستان
مقدمه
در غالب جرایم حضور دو کنشگر ضروری است: بزهکار و بزه دیده بر اساس نظریه حسابگری بنتام شخص قبل از ارتکاب جرم با سنجش منافع و مضار آن به حسابگری می پردازد و جنانچه در یابد منافع مکتسبه احتمالی بیشتر از مضار است اقدام خواهد کرد. یکی از مواردی که می تواند در حسابگری بزهکار مورد لحاظ قرار گیرد وجود بزه دیده ای است که آماج مناسبی برای ارتکاب جرم باشد.
امروزه توجه به حقوق کودکان و نوجوانان و نگرش نظام "کودک محور" در کلیه سیاست گذاری های آموزشی، تربیتی، فرهنگی، اجتماعی و حقوقی کشور بخشی از روند توسعه و منافع ملی محسوب می شودو دولت ها باید در راستای تعهد ملی – انسانی خود در تحقق سیاست جنایی مزبور بودجه، امکانات و منافع انسانی کافی اختصاص دهد.
بزه دیده به عنوان یکی از کنشگران جرم که وقوع جرم را تحمل کرده و دست کم برخی از موقعیت ها و منابع را از دست داده، بی تردید مستحق حمایت و مساعدت است لذا لزوم تدارک تمهیداتی در راستای تأمین امکاناتی که بزه دیده به منظور ترمیم خسارت وارده به آنها نیاز دارد به ویزه در مورد بزه دیدگان آسیب پذیر از جمله کودکان احساس می شود.
شخصیت آسیب پذیر کودک، قانونگذاران را برآن داشته است تا با وضع قوانین و مقرراتی در صدد حمایت های خاص از این قشر جامعه بر آیند. امروزه کودکان در کانون توجه کلیه نهادها به ویژه نهادهای آموزش و پرورش قرار دارند حمایت از کودک در متون قانونی مانند قانون مدنی، قانون کار و قانون مجازات نمود یافته است این تحول و بیداری در سطح بین المللی نیز نمود یافته است و کنوانسیون هایی برای حمایت از اطفال به تصویب رسیده است که مهم ترین آنها کنوانسیون حمایت از حقوق کودک (1989) مجمع عمومی سازمان ملل می باشد.
الف- بیان مسأله
گروه های اسیب پذیر مانند اطفال به لحاظ شرایط خاص شان نیازمند حمایت ویژه اند.زیرا کودکی دوران پایه گذاری شخصیت انسان است و سلامت روانی و جسمانی انسان بستگی شدید به چگونگی گذران این دوران دارد. رشد نایافتگی جسمانی و عقلانی کودک ایجاب می کند که قانونگذار حمایت های خاصی از او به عمل اورد.
در اینجا ما با توجه به شرایط خاص اطفال که همان صغر سن است و شخصیت ممتازشان از بزرگسالان انان را در زندگی عادی خود سزاوار حمایت و مراقبت و در صورت نقض قوانین مستحق توجه و حمایت بیشتر از سوی نظام عدالت کیفری می دانیم.
در ضمن ما در اینجا شرایط حمایت از اطفال را بر طبق حقوق دو کشور ایران وانگلیس بررسی خواهیم کرد.
ب- اهمیت و ضرورت انجام تحقيق
صغار ازجمله گروه های اسیب پذیری هستند که به علت موقعیت خاص شان نیازمند حمایت از سوی قانونگذار می باشند. بحث از صغار یا اطفال همواره یکی از گونه های اصلی در بزه دیده شناسی است که قانونگذار با ان رو به رو شده است و به ان اهمیت داده است.
بزه دیدگی اطفال آنان را با مشکلاتی مواجه می کند که می تواند حتی تا اخر عمر گریبانگیر آنها باشد و فشار های روحی و روانی وارده در اثر جرم می تواند اثات بس مخرب بر آنان داشته باشد بدین دلیل قانونگذار سعی کرده از حمایتی افتراقی نسبت به این گونه بزه دیدگان اعمال کند.
حال می خواهیم بررسی کنیم که چه حمایت هایی از صغار در قانون مجازات اسلامی جدید مصوب 92 به عمل امده است و این قانون را با مدل پیشرفته ان که قانون انگلستان است مورد مقایسه قرار دهیم.
ج- پیشینه تحقیق
در حوزه حمایت کیفری از اطفال و صغار مقالات و کتب فراوانی تٱلیف شده است. دادرسی اطفال و نوجوانان بزهکار که نویسندگان ان دکتر محمود امامی نمینی و دکتر جاوید صلاحی و همچنین کتاب بزه دیدگی اطفال در حقوق ایران تٱلیف جمال بیگی و عدالت کیفری کودکان و نوجوانان از جمله کتب تٱلیف شده در این زمینه می باشد.
از نمونه پایان نامه های کار شده در این زمینه که در سالهای اخیر دفاع شده است می توان به پایان نامه خانم پوپک دبستانی کرمانی با عنوان حمایت از بزه دیده در نظام کیفری انگلستان و ویلز و همچنین پایان نامه بررسی سیاست جنایی نظام کیفری تقنینی ایران در حمایت از اطفال بزه دیده با محوریت کودک آزاری والدین با نگاهی به حقوق انگلستانٰ، نویسنده مهری قنبر نیا می توان اشاره کرد.
د- اهداف تحقيق
1- بررسی وضعیت حمایت از صغار در قانون مجازات اسلامی مصوب 92
2- بررسی وضعیت حمایت از صغار در حقوق کیفری انگلستان
3- بررسی میزان انطباق حمایت از صغار در قانون مجازات اسلامی مصوب 92 با حقوق کیفری انگلستان
4- بررسی راهکار های افزایش حمایت از صغار در قانون مجازات اسلامی ایران
ه- سؤالات تحقیق
1-وضعیت اطفال و نوجوانان و حمایت های قانونی از آنها در قانون مجازات اسلامی چگونه است؟
2-آیا قانون مجازات اسلامی اسلامی مصوب 92 از حیث حمایت از اطفال و نوجوانان نسبت به قوانین سابق از جایگاه مطلوب تری برخوردار است؟
3-سازو کارهای حمایتی حاکم بر حقوق کیفری ایران و انگلستان در مقایسه با هم چگونه می باشد؟
و- فرضیه های تحقیق
1- با عنایت به قواعد و مقررات قانونی حمایت از اطفال و نوجوانان از جمله در مواد 88 تا 95 و مواد 619،621،623، 631، 632، 633، 222و 224 اعمال شده است.
2- بله، خصوصأ در رابطه با حمایت از اطفال بزهکار که در فصل دهم از بخش دوم قانون مجازات اسلامی ذکر شده است اما در خصوص اطفال بزه دیده تغییری چندانی در حمایت ها دیده نمی شود.
3- در قانون جدید سعی شده است تا به حقوق کیفری انگلستان که مدل پیشرفته تری محسوب می شود نسبت به قوانین ایران نزدیک شود، اما هنوز هم خلأ هایی در قوانین کیفری ایران به چشم می خورد.
ز- ساختار تحقیق
این پایان در قالب سه فصل گردآوری شده که فصل اول مربوط به بزه دیده و بزه دیده شناسی ومفهوم آنها و گونه شناسی، حمایت شناسی و اقسام اطفال می پردازد که شامل نه مبحث است. در فصل دوم در مورد اشکال حمایت کیفری از اطفال بزه دیده در قانون مجازات اسلامی است که شامل چهار مبحث است و در آن از انواع حمایت های قانونی به عمل آمده از اطفال مانند ربایش و قتل می باشد.
در فصل سوم به حمایت از اطفال در قانون انگلستان و تطبیق موردی با ایران می پردازیم که شامل حمایت های قبل از تولد و بعد از تولد می باشد.
ح- روش تحقیق
شیوه تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، روش توصیفی است که با استفاده از نظرات مختلف صاحب نظران و تا حدودی ارائه نظرات خود نگارنده است و روش گردآوری داده ها، روش کتاب خانه ای می باشد که در آن به منابع موجود همچون کتاب ها (اعم از تألیفی یا ترجمه ای)، مقالات و پایان نامه ها توجه شده است. برای استفاده از منابع با مراجعه به کتابخانه دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات(IRAN DOC)، سایت ها و وبلاگ های حقوقی منابع جمع آوری شده سپس در استفاده از آنها ابتدا مطالب به دقت مورد مطالعه قرار گرفته و سپس آنچه قابل استفاده بود یادداشت شد و یادداشت های موجود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و سپس با الحاقات و اصلاحاتی نهایتأ به این شکل حاضر در آمده اند.
فصل اول:
بزه دیده
بزه دیده شناسی
مفهوم
گونه شناسی
حمایت شناسی و
مفهوم اقسام اطفال
1- مفهوم و اقسام بزه دیده
1-1-بزه دیده در زبان فارسی و اصطلاح حقوقی
واژه بزه دیده در زبان فارسی به معنای گناه،خطرو تقصیر استعمال می شود . براین اساس بزه دیده شخصی است که علیه او گناه، خطا یا تقصیر رخ داده باشد. اگرچه هیچ کدام از فرهنگ های معروف زبان فارسی چون لغت نامه دهخدا، فرهنگ معین، فرهنگ عمید و سایر لغت نامه های موجود، متعرض این واژه نشده اند لکن مراحل تحقیق پوشیده نیست که عدم ذکر یک واژه در دائرة المعارف، درصورتی که معنای آن نزد صاحب نظران گویا و روشن باشد، لطمه ای بر اعتبار آن وارد نمی آید. بزه دیده یکی از واژه های مرکبی است که از ترکیب یک اسم با نام (بزه) و پسوند ساز (دیده) حاصل شده است.
این واژه در هیچ یک از قوانین و مقررات جزایی به کار نرفته است. مقنن از معادل های عربی آن چون مجنی علیه ، مصدوم و متضرر از جرم استفاده کرده است. مؤلفین کتب جزا نیز اغلب از مترادف های آن بهره گرفته اند. در نتیجه این واژه در نزد اساتید و دانشجویان حقوق نیز احساس غربت می کند. توضیح بیشتر آنکه، به دنبال تأسیس فرهنگستان ایران، حرکتی اساسی در جهت تغییر و جایگزینی واژگان غیرفارسی آغاز شد و محمود جم رئیس الوزراء وقت طی بخشنامه شماره 11070 در تاریخ 3/3/1316 تمامی وزارت خانه ها و سازمان های دولتی را مکلف نمود که از نگارش و استعمال لغت و اصطلاحاتی که از تصویب فرهنگستان نگذشته باشد خودداری نمایند.
1-2- واژه های معادل بزه دیده
رایج ترین واژه معادل بزه دیده در زبان عربی ((مجنی علیه)) و در لاتین کلمه victim می باشد. آشنایی با مفهوم واژه Victim و مشتقات آن، مستلزم بررسی مفهوم لغوی ، حقوقی و جرم شناسی آن است که در این قسمت به آن اشاره می شود.
عزت عبدالفتاح در واژه شناسی victim می نویسد:
به عقیده بلوش واژه victim که از لاتین گرفته شده است برای اولین بار در سال 1372 در فرانسه استعمال شد تردیدی نیست که کلمه فرانسوی victim که همانند کلمه انگلیسی victimاز واژه لاتین victim مشتق گردیده و در معنای اصلی بر موجود زنده ای اطلاق می شود که به عنوان قربانی، تقدیم خدایان می شده است.
مسلما امروزه واژه victim از معنای اصلی خود یعنی قربانی مذهبی، فاصله گرفته و همان گونه که در مفهوم حقوقی آن ذکر خواهد شد به معنای جدیدی منصرف شده است. از آن جایی که در پژوهش های بزه دیده شناسی واژه victim،victimology,victimization نقش کلیدی دارند ضروری است مفهوم هریک به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.
1-2-1- victim
مفهوم لغوی victim همانند واژه قربان در زبان عربی از تنوع و گستردگی خاصی برخوردار است در فرهنگ Webster در ذیل واژه victim به معنا و مصادیق زیر اشاره شده است:
1-شخص یا حیوانی که به عنوان قربانی در آیین مذهبی ذبح می شود.
2-انسان یا سایرچیزهایی که بر اثر اوضاع و احوال و شرایط خاصی آسیب دیده، نابود شده یا به قتل رسیده باشند.
3- شخصی که به خاطر از دست دادن چیزی به ویژه از طریق اغوا و فریب رنج می برد.
در فرهنگ oxford نیزخلاصه ای از معانی سه گانه فوق در ذیل واژه victim آمده است .این واژه به تدریج در مفهوم حقوقی خود، از sacrifice یا قربانی خدایان فاصله گرفته و به عنوان شخصی که مفعول یک جرم یا شبه جرم واقع شده، مطرح گردیده است. در همین راستا فن هفتیگ در تبیین victim و مقایسه آن با بزهکار می نویسد:
برچسب ها:
پایان نامه درباره حمایت کیفری اطفال قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 نظر داشت حقوق انگلیس