در تعریف نخست جنگ روانی عبارت است از مجموعه اقدامات یک کشور به منظور اثرگذاری و نفوذ بر عقاید و رفتار دولت ها و مردم کشورهای دیگر در مسیر دلخواه و با ابزارهایی غیر از ابزار نظامی، چون ابزار سیاسی و اقتصادی .
نگرش و تعریف دوم معتقد است جنگ روانی، طیف وسیعی از فعالیت هایی نظیر ترور و خشونت سمبلیک (به منظور ارعاب یا ترغیب مخالفان به تطبیق رفتار خود) را در بر می گیرد .
نگرش سوم، جنگ روانی را شامل اقداماتی نظیر رسوخ در شخصیت افراد می داند که با تکنیک هایی همچون شست وشوی مغزی، هیپنوتیزم و استفاده از عوامل روان دارویی انجام می شود .
تعریف و نگرش چهارم اعتقاد بر این دارد که جنگ روانی شامل شکل دادن به نگرش های عمومی ملت است . این نگرش حیطه و محدوده ی خود را به طیفی از فعالیت ها، از اقدامات سیاسی - نظامی گرفته تا جنگ و گریز چریکی و دیگر اقدامات شبه نظامی در مناطق پشت جبهه ی دشمن، گسترش می دهد . (1)
با توجه به تعاریف ونگرش های موجود، ما قصد داریم به بررسی تعریف نخست بپردازیم .
پیش از ورود به این بحث، بهتر است به نمونه های متعددی از جنگ روانی سنتی نیز اشاره کنیم . در تاریخ اسلام، روشن کردن آتش توسط سپاهیان اسلام، در شب فتح مکه و ایجاد رعب در مکیان از این طریق، نقش مهمی در شکستن مقاومت آن ها داشت . هم چنین حیله ی قرآن بر سر نیزه کردن عمروعاص و شکست دادن سپاه در حال پیروزی حضرت علی ( علیه السلام) با این وسیله، مثال های برجسته ای (البته با ارزش های متفاوت) از جنگ های روانی قدیم است که به اقتضای فرصت ها به اجرا درآمده اند . (2)
اما در نگرش اول از جنگ روانی جدید، دشمن بدون حرکت از موطن و محل سکونت خود و با تبلیغات، قوای دشمن فرضی را مورد هجوم قرار می دهد و به نوعی مهاجم در این جنگ با عملیات روانی، اراده ی خود را تحمیل می سازد . مثلا پس از آنکه در سال 1262 هجری شمسی بر همگان روشن شد که عراق دیگر توان تصرف جمهوری اسلامی ایران را ندارد - و مهمتر اینکه پیروزی ایران در آن زمان در چشم انداز، قرار گرفته بود; و توان بر هم زدن معادلات سیاسی نظامی خاورمیانه را داشت - بلافاصله یک رشته عملیات روانی اجرا گردید . نخست درباره ی هواپیماهای سوپراتاندارد بحثی مطرح شد که اگر فرانسه این نوع هواپیماها را در اختیار عراق قرار دهد، در نتیجه، ایران دیگر نمی تواند نفت خود را بفروشد و اقتصادش متلاشی می شود . در هرحال، هواپیماهای سوپراتاندارد در اختیار عراق قرار گرفت و عراق نیز جزیره ی خارک را هدف قرار داد، اما جمهوری اسلامی ایران تسلیم نشد . سپس عراق با همان هواپیماها چاه های حوزه ی نفتی نوروز را بمباران کرد و در اینجا رسانه های دشمن این گونه القا می کردند که چون ایران به پیشنهادهای صلح طلبانه پاسخ نمی دهد، جنگ ادامه می یابد و عراق به چاه های نفتی حمله کرده و لکه های نفتی در خلیج فارس مسائلی را ایجاد می کند . خبرهای پیاپی در این زمینه بود که لکه های نفتی در اثر وزش باد از شمال به جنوب، به سمت تاسیسات آب شیرین کن شیخ نشین های خلیج فارس هدایت می شود . سپس تبلیغات گسترده ای را درباره خطر بی آبی و تشنگی مناطق شیخ نشین به راه انداختند .
فهرست مطالب:
تعریف جنگ روانی
اهداف جنگ رو ا ني
ابزار و وسایل جنگ روانی
نيازمندي‌هاي اطلاعاتي جنگ رواني
پيشگيري
بحران زدايي
منابع