مقدمه:
برای دستیابی به یک الگوی مطلوب برای ارزیابی دولت و دستگاه های اجرایی، بررسی روش های متداول ارزیابی و نیز رویکرد های اتخاذ شده و نیز اهداف در نظر گرفته شده در هر کامری ضروری به نظر می رسد در همین راستا در این فصل پس از بیان ضرورت ارزیابی عملکرد دولت و دستگاه های اجرایی با پیدایش تحولات جدید در عرصه داخلی و بین المللی و تعیین هدف ارزیابی عملکرد، به بیان انواع رویکردهای موجود در ارزیابی عملکرد پرداخته و سپس ابعادی از سازمان که برای ارزیابی عملکرد سازمان نیاز به ارزیابی را معرفی نموده و سپس برای دستیابی به ویژگی های الگوی مطلوب ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی به بررسی الگوهای متداول ارزیابی عملکرد که در بسیاری از سازمانها و نهادهای معتبر بین المللی مورد استفاده قرار می گیرند پرداخته و در آخر نیز برای آگاهی از تجارب کشورهای موفق در این زمینه، و دستیابی به ترتیبات نهادی و لوازم انونی نظام ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی به بررسی نظام نظارت و ارزیابی دردو کشور ژاپن و الزی می پردازیم.
-۱) تعریف ارزیابی عملکرد
به فرایند سنجش جامع عملکرد و در قالب عباراتی نظیر: کارایی، اثربخشی، معناداری، توانمندسازی قابلیت پاسخگویی در چارچوب اصول و مفاهیم برای تحقق اهداف و وظایف سازمانی، ساختاری، برنامه‌ای و توسعه بلندمدت سازمان ارزیابی عملکرد سازمان اطلاق می‌شود.
۳-۲) انواع ارزیابی
ارزیابی می‌تواند بر اساس نحوه نگاه به این مقوله، به دو نوع کلی طبقه بندی گردد که عبارتنداز:
ـ ارزیابی آینده نگر [۱]
ـ ارزیابی گذشته نگر [۲]
ارزیابی آینده نگر، همانطور که از نامش پیداست نوعی ارزیابی است که:
ـ قبل از تهیه برنامه انجام می‌شود.
ـ برای تعیین منطقی بودن یا حقانیت ایجاد برنامه صورت می‌گیرد.
بنابراین یک ارزیابی آینده نگر، مشخص می‌کند که آیا مسئله یا نیازی وجود دارد که حقانیت برنامه ریزی برای حل آن مسئله یا تامین آن نیاز را توجیه نماید و به این سوال نیز پاسخ دهد که در صورت عدم اجرای برنامه مورد بحث، جامعه با چه پیامدهای منفی مواجه می‌گردد.
در پاسخ به این سوالات است که دولت در مورد پایه‌ریزی یک برنامه تصمیم می‌گیرد.
ارزیابی گذشته نگر همانطور که از نامش پیداست بر خلاف ارزیابی آینده نگر پس از اجرا یا تکمیل برنامه انجام می‌گیرد، ارزیابی گذشته نگر به دو دسته طبقه بندی می‌گردد:
ـ ارزیابی تکوینی [۳]
ـ ارزیابی تجمیعی [۴]
ارزیابی تکوینی در مراحل اولیه اجرای یک برنامه انجام می‌شود و فرآیندها و مدیریت برنامه را از ابعاد زیر مورد بررسی قرار می‌دهد.
ـ کارا هستند.
ـ نیازهای مشتریان را مرتفع می‌کنند، یعنی مرتبط و مناسب می‌باشند.
ـ به صورت مطلوب منابع را برای دستیابی به نتایج مورد نظر به کار می‌گیرند.
از طرفی دیگر، ارزیابی تجمیعی ارزیابی است که:
در مراحل نهایی برنامه، یعنی بعد از اتمام مدت زمان مناسب، در فاصله زمانی مراحل اولیه اجرای برنامه تا زمان ارزیابی آن انجام می‌گیرد. این فاصله زمانی، مدت زمان کافی جهت تحقق نتایج مورد انتظار برنامه را به وجود می‌آورد.
همچنین پس از تکمیل یک برنامه انجام می‌شود.
غیر از موضوعاتی که ارزیابی تکوینی بر آن‌ها متمرکز است، ارزیابی تجمیعی موضوعاتی نظیر اثربخشی در تحقق اهداف برنامه و خط مشی‌های دولتی مربوط را نیز در بر می‌گیرد. بنابراین ارزیابی از یک برنامه در حال اجرا می‌تواند تمام یا هر یک از موضوعات مورد بحث را بررسی نماید.
از طرفی در ارزیابی گذشته نگر که به ارزیابی سیاست‌ها و برنامه‌ها پس از اجرای آن‌ها می‌پردازد، ارزیابی از جنبه‌های مختلف صورت می‌گیرد که این جنبه‌ها می‌توانند مشتمل بر موارد ذیل باشند:
– امکان سنجی فنی، مالی، مکانی، قانونی و سیاسی و اجتماعی
– ارزیابی هزینه _ فایده
ـ کارآیی
ـ ارتباط
ـ کارآمدی
ـ اثربخشی
ـ اقتصاد (صرفه جویی)
ـ عدالت
– ارزیابی حفاظت منابع انسانی، مالی و زیست محیطی
– ارزیابی سازگاری درونی و بیرونی
که در ادامه به تشریح آن‌ها می‌پردازیم:
الف) ارزیابی امکان‌سنجی فنی، مالی، مکانی، قانونی، سیاسی و اجتماعی
در این نوع ارزیابی امکان‌سنجی برنامه‌ها از نظر امکان و توان فنی مورد نیاز جهت اجرای برنامه‌ها، کفایت و امکان تأمین منابع مالی جهت اجرای برنامه‌ها، امکان‌پذیر مکانی و جغرافیایی برای اجرای برنامه‌ها در محیط فیزیکی موجود، امکان‌پذیری و تطابق با قوانین و مقررات و یا در صورت عدم تطبیق قوانین تمهیدات مورد نیاز جهت اصلاح قوانین و مقررات و بالاخره امکان‌پذیری و پذیرش سیاسی و اجتماعی برنامه‌ریزی صورت گرفته مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. در مورد امکان‌پذیری سیاسی و اجتماعی برنامه‌ریزی صورت گرفته لازم به ذکر است که اتخاذ هر سیاست یا اجرای هر برنامه‌ای احتمالاً باعث ایجاد اثراتی در گروه یا گروه‌هایی شده و لذا گروه‌هایی از این سیاست‌ها و برنامه‌ها منتفع و گروه‌هایی نیز از آن متضرر خواهند شد لذا قبل از انجام برنامه‌ریزی می‌باید به این اثرات و میزان پذیرش اجتماعی و سیاسی آن و نیز اثرات آن توجه لازم و کافی شود.
برچسب ها:
اصول ارزیابی عملکرد دستگاههای اجرایی عملکرد دستگاههای اجرایی دستگاههای اجرایی مقاله عملکرد دستگاههای اجرایی تحقیق دستگاه های اجرایی