اين الگوي تدريس از پوياترين و كارآمدترين، الگوهاي تدريس است كه در بسياري از كلاس هاي دنيا با موفقيت در حال اجرا است.
مراحل اجراي الگو الگوي تدريس حاضر در 5 مرحله برنامه ريزي و اجرا مي شود؛ مراحل مورد نظر عبارت اند از:
1- درگير گردن Engaging
2- كاوش Exploration
3- توصيف Explanation
4- شرح و بسط (گسترش) Elaboration
5- ارزشيابي Evaluation
دليل نام گذاري الگوي تدريس ساخت گرايي به الگوي 5E، آغاز شدن هر مرحله با حرف E است.
براي درك بهتر اين الگوي تدريس حاضر، درس حشرات از كتاب علوم اول راهنمايي بر اساسس اين 5 مرحله آموزش داده مي شود.
مرحله اول: درگير شدن اين مرحله براي جلب توجه كلاس به موضوع مورد آموزش و ايجاد هيجان و انگيزش در فراگيران طراحي شده است. يك سؤال جالب، يك داستان نيمه تمام، يك عكس خوب، ارائه يك فعاليت مناسب علمي و يا ... مي تواند مورد استفاده معلم قرار گيرد در آموزش درس حشرات معلم براي اجراي اين مرحله مي تواند در صورتي كه امكانات محيطي اجازه مي دهد به افراد گروه فرصتي بدهد تا در يك مدت زمان تعيين شده در محيط اطراف خود به دنبال جمع آوري حشرات باشند. بچه هايي كه در پايان اين مدت به كلاس باز مي گردند هيجان زده و با انگيزه كافي آماده اند تا در ادامه كار با معلم همراه باشند. در صورتي كه چنين امكاني در اختيار نباشد معلم مي تواند با پيش بيني كه از جلسه قبل انجام مي دهد از هر گروه بخواهد تا يك نوع حشره با خود به كلاس بياورند و در غير اين صورت مي تواند تصاوير جالبي از انواع مختلف حشرات را با خود به كلاس بياورد و يا حداقل از تصاوير كتاب استفاده كند.
مرحله دوم : كاوش در اين مرحله كه مطالعه بعد از انگيزه مي باشد معلم از گروه ها مي خواهد تا به مشاهده ي حشرات بپردازند. در اينجا مشاهدات دانش آموزان از حشرات مي تواند شامل مشاهده رفتار و اجزاي ساختمان بدن حشرات باشد. همه ي گروه ها فعال و به جستجو و مطالعه مشغول هستند. ضمن اينكه از وسايل ساده اي مانند ذره بين و ... نيز استفاده مي كنند. در تمام لحظات گروه يادداشت برداري مي كند. اطلاعات خود را از بدن حشره و رفتار آن يادداشت مي كند.
در واقع ايجاد و تقويت هماهنگي مغز و دست در حين كسب تجربه از اهداف مهم اين مرحله است. اين مرحله به دانش آموزان در ايجاد يك قالب و چهارچوب فكري براي تشكيل مفاهيم جديد كمك مي كند.
در اين مرحله معلم نقش راهنما دارد.
مرحله سوم: توصيف در اين مرحله معلم بايد رشته ي كار را به دست دانش آموزان بدهد.
دانش آموزان براي كار و فعاليت انجام شده توضيح منطقي و مستدل ارائه مي دهند و به توصيف مشاهدات مي پردازند. بحث بين دانش آموزان آغاز مي شود. بچه ها سعي مي كنند از معلم سؤال كنند. ولي معلم پاسخ نمي دهد و تلاش مي كند با توصيف، دانش آموز به دنبال نام علمي حشره بگردد.
شاگردان اطلاعاتي را به دست آورده اند. آنها حشرات را پيدا كرده اند، مشاهده ي دقيق انجام داده اند و مشاهدات خود را توصيف كرده اند. فقط نام هاي علمي را نمي دانند و معلم بايد به عنوان يك راز آن را تا آخر برنامه نگه دارد.
مرحله چهارم: شرح و بسط بچه ها خوشحال هستند و چون با انگيزه كار را شروع كرده اند اطلاعات زيادي به دست آورده اند. آنها به كتاب هاي مختلف، دائرة المعارف ها، نرم افزارهاي كامپيوتري و ... مراجعه مي كنند. معلم فقط به بچه ها راه جمع آوري اطلاعات را ياد مي دهد و نشان مي دهد كه چگونه مي توانند خودشان مشكلات را حل كنند. در اين مرحله مثال هاي اضافي و موارد بيشتري درباه مفاهيم اصلي درس ارائه مي گردد و از دانش آموزان خواسته مي شود تا از آموخته ها و يادگيري هاي قبلي براي گسترش و بسط و تعميم به ديگر مفاهيم استفاده كنند و به اين ترتيب در اين مرحله معلم خوشحال است كه خود حشره شناس نيست ليكن بچه ها را براي تلاش بيشتر و بررسي دقيق تر هدايت كرده است.
مرحله پنجم: ارزشيابي ارزشيابي مستمر در طول انجام فعاليت و از مرحله اول آغاز شده است. در اين مرحله براي ارزشيابي پاياني معلم مي تواند از يك روش بسيار جالب استفاده كند به اين صورت كه از هر گروه بخواهد گزارش كاملي از رفتار، ساختمان و ... حشرات توصيف كنند.
سپس گزارش را در اختيار گروه ديگر يا حتي كلاس ديگر قرار دهد تا بر اساس توصيفي كه از حشره در گزارش شده شكل حشره را بكشند.
مسلم است كه هر چه توصيف دقيق تر باشد نقاشي هم كامل تر است و مثلا" اگر در يك نقاشي، حشره شاخك نداشته باشد يعني توصيف كامل نبوده است. حتي يك نوع خود ارزيابي مي تواند صورت گيرد و خود گروه بر اساس معيارهاي تعيين شده از سوي معلم تشخيص خواهند داد كه شكل كشيده شده تا چه حد كامل بوده است و اين بستگي به انتظار معلم و نوع ارزشيابي دارد.
به طور كلي الگوي 5E در افزايش سواد علمي در درس علوم و رياضي و دروس ديگر كاربرد دارد و بسيار موفق بوده است.
مثال ديگر 5E موضوع: گل علوم اول و دوم راهنمايي
مرحله اول: درگير كردن
معلم : بچه ها امروز مي خواهيم يك كارگروهي بسيار جالب و هيجان انگيز انجام دهيم. فصل بهار است و موضوع فعاليت امروز ما نيز گل ها هستند هر گروه تلاش كنيد در مدت زمان 5 الي 10 دقيقه حداقل يك نمونه گل از محيط اطراف انتخاب كنيد ولي از چيدن گل خودداري كنيد. در صورت نبودن گل در محيط، گروه ها مي توانند از تصوير يك گل، گل مصنوعي، گل خشك و ... استفاده كنند.)
گروه مينا: (هيجان زده) ما گل زيبايي پيدا كرده ايم.
گروه رعنا: گل ما رنگ قشنگي دارد و بسيار خوشبو است.
.
مرحله دوم: جستجوگري (كاوش)
معلم: حالا كه هر گروه گلي براي خود انتخاب كرده اند گروه ها فرصت دارند تا ساختمان، اجزا و رفتار گل هايي را كه انتخاب كرده اند بررسي كنند. مي توانيد از ذره بين هم براي مشاهده ي اجزاي گل استفاده كنيد.
گروه مريم: منظور از مشاهده ي اجزاي گل چيست؟
معلم: شما مي توانيد از همه ي حواس خود براي مشاهده ي اجزاي گل و رفتار آن استفاده كنيد و با دقت يادداشت برداري كنيد.
(گروه هاي دانش آموزي همه در نهايت كنجكاوي به جستجو براي شناخت اجزاي گل و رفتار آن مي پردازند.)
گروه رعنا با استفاده از كتاب جدول مقابل را تشكيل مي دهند.
نمونه جدول گروه رعنا
مرحله سوم: توصيف
معلم: گروه هاي دانش آموزي حالا شما به توصيف مشاهدات خود از اجزا و رفتار گل بپردازيد و براي آنچه كه مشاهده كرده ايد توضيح و استدلال منطقي ارائه دهيد.
گروه مينا:
در گروه با دوستان خود به بحث و گفتگوي مي پردازند و در پايان اين بحث و گفتگوي علمي آنها به خوبي مي توانند قسمت هاي مختلف يك گل را شناسايي و رفتار گل را توصيف كنند.
آنها فقط نام علمي گل را نمي دانند.
معلم: گروه ها در اين مرحله براي جمع آوري اطلاعات بيشتر و دقيق تر كردن بررسي خود بايد به منابع اطلاعاتي كه در اختيار داريد مراجعه كنيد .
گروه مريم: منظور شما از منابع اطلاعاتي چيست؟
معلم: مراجعه شما به كتابخانه مدرسه، گلفروشي، باغبان، دائرة المعارف نرم افزارهاي كامپيوتري و ...................... مي تواند منابع اطلاعاتي شما باشند.
(گروه ها تلاش براي جمع آوري اطلاعات و پيدا كردن نام علمي گل را شروع مي كنند.)
معلم: شما خود گل مورد نظرتان را پيدا كرده ايد، آن را مشاهده كرده توصيف نموده، اطلاعات بدست آورده ايد و نام علمي گل مورد نظر خود را به دست آورده ايد.
معلم: حالا هر گروه گل انتخابي خود را به ديگر گروه ها نشان دهند و با هم تبادل تجربه در تفاوت ها و شباهت هاي گل هاي خود بنماييد.
گروه رعنا: شما مي توانيد نام گياه اين گل را به ما بگوييد
معلم: من يك گياه شناس نيستم، شما مي توانيد با مراجعه به منابع اطلاعاتي كه در اختيار داريد به نام گياه مورد نظر دست يابيد. و به اين ترتيب مسائل و مشكلات خود را در زندگي نيز رفع كنيد.
مرحله پنجم: ارزشيابي معلم مرحله به مرحله گروه ها را تحت نظر داشته و انتظارات خود را در دفتر يادداشت خود ثبت مي كند. در مرحله چهارم ارزشيابي مستمر را به كارگروهي اختصاص مي دهد.
ارزشيابي پاياني
معلم: گروه ها توصيف خود را از گل انتخابي خود بنويسند اين كار را با دقت كامل انجام دهيد. زيرا براي معرفي هر يك از اجزاي گل و رفتار آن نمره ي جداگانه منظور مي شود.
معلم: گروه رعنا شما گزارش گروه مينا را بگيريد و بر اساس توصيف ارائه شده در گزارش شكل گل انتخابي گروه مينا را رسم كنيد. و گروه مريم شما هم گزارش گروه .........................
معلم: هر يك از گروه ها دقت كنند نسبت به معيار تعيين شده روي تابلو نمره گروه مورد ارزيابي خود را معين كنند.
برچسب ها:
نمونه طرح درس ساختن گرایی