مقدمه:
یا أَیّهَا النّاسُ کُلُوا مِمّا فِی اْلأَرْضِ حَلالاً طَیِّبًا …. [۱]
یکی از خصوصیات هر موجود زنده نیاز به غذا است. غذا برای تأمین نیروی مورد نیاز بدن، برای فعالیت کار دستگاه‌های مختلف بدن، رشد و نمو، تأمین حرارت ثابت بدن و هر یک از تظاهرات حیاتی لازم است و این واقعیت که زندگی بدون غذا میسر نیست می‌تواند به طور کلی از اهمیت بسیار زیاد تغذیه کفایت کند. البته در نظام آفرینش، خالق یکتا به لطف و رحمانیتش در قالب هدایت تکوینی، موجودات زنده را به دستیابی به مواد غذایی مورد نیاز و تعیین حدود لازم راهنمایی کرده است، ولی انسان را به استعانت از قوه‌ی تفکر، و بالاتر از آن هدایت انبیائ الهی مورد رحمت افزون‌تری قرار داده است، که تشخیص خیر و صلاح او را در همه‌ی مسائل و از جمله در باب تغذیه آسان‌تر ساخته است. زیرا آن چنان که در اکمل ادیان الهی، با حلال کردن چیزهای پاکیزه و حرام کردن پلیدی‌ها، سلامت جسم و روان آدمی را تضمین نموده است. وَ یُحِلّ لَهُمُ الطّیِّباتِ وَ یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبائِثَ وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ اْلأَغْلالَ الّتی کانَتْ عَلَیْهِمْ …[۲] و در عبارت کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ [۳] و از بطن دیگر آیات دیگر آیا همچون فَلْیَنْظُرْ أَیّها أَزْکى طَعامًا [۴] و در لابه‌لای احکام تغذیه با استنباط از برخی آیات
دیگر [۵] و با تکیه بر ضرورت بهره‌گیری صحیح از نعمات الهی و این که به این بهره‌گیری مؤمنین البته شایسته‌ترند زیرا بنای آفرینش آدمی بر بندگی خدا [۶] و قرار گرفتن در مسیر کمال است که البته مؤمن که سالک این طریق است به مقام قرب الهی نزدیک‌تر است. قُلْ مَنْ حَرّمَ زینَهَ اللّهِ الّتی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلّذینَ آمَنُوا فِی الْحَیاهِ الدّنْیا خالِصَهً یَوْمَ الْقِیامَهِ کَذلِکَ نُفَصِّلُ اْلآیاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ [۷] شیوه‌ی تغذیه‌ی آدمی مشخص می‌گردد به خصوص که مؤمن هنگام استفاده از نعمات الهی راه افراط و زیاده‌روی و اسراف را پیش نخواهد گرفت وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنّهُ لا یُحِبّ الْمُسْرِفینَ [۸] و نیز چون در همه‌ی اعمال و افعال او یاد خدا به عنوان عامل نظارت و کنترل اعمال و افعالش جای خاص و ممتازی دارد و غذا را با ذکر خدا می‌خورد، لذا امر و نهی خدا را قبل از برداشتن لقمه در نظر دارد، و آیه‌ی شریفه‌ی فَلْیَنْظُرِ اْلإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ [۹] که آدمی باید در غذای خود (اعم از غذای فکری و جسمی) به دقت بنگرد. او را به اندیشه در کیفیت غذا، کمیت آن، ارتباط آن با نیاز جسم او، پاکیزه بودن آن و این که تا چه حد حقوق جامعه در آن رعایت شده و حلال و حرام خدا را مورد توجه قرار داده و از این گونه دقت‌ها در ابعاد مختلف آن برخواهد انگیخت.
و چون لقمه‌ی حلال و گوارا را فرو می‌برد شکر نعمت خدا می‌گوید و در طلب توان خدمت و اداء وظیفه‌ی خود [۱۰] غذا خوردن او نیز عبادت خواهد بود. مسلمانان با الهام از حدیث کل شیئی تکون فیه المعضره علی الانسان فی بدنه فحرام آکله الا فی حال الضروره [۱۱] می‌داند که آنچه برای او زیان‌آور باشد خوردنش مجاز نیست حتی اگر این زیان بخشی از خوردن غذای پاکیزه و مفیدی باشد که بیش از حد لزوم خورده شود. [۱۲] تردیدی نیست که خدای لطیف خبیر مبنای تحریم برخی از خوردنی‌ها و حلال کردن برخی دیگر از آن‌ها را با علم بر تأثیر آن‌ها در بدن آدمی و مصلحت انسان قرار داده است.
چنانکه این معنا را در کلام معصوم (ع) می‌توان دید [۱۳] لذا تغذیه‌ی یک مسلمان از ویژگی‌های ممتازی برخوردار است که در عین استفاده از نعمت‌های خداوندی حدود و حریم آن‌ها را نیز مورد نظر دارد و از تغذیه به عنوان وسیله‌ای جهت تأمین امکان وصول به هدف از مجرای تأمین سلامت جسم و روان بهره می‌گیرد، به تأثیر نحوه‌ی تغذیه و مقدار آن بر روی اخلاق و روان خود توجه دارد.
چنانکه از حضرت رسول اکرم (ص) نقل شده که فرموده است: من کثر طعامه قسی قلبه [۱۴] و نیز از حضرت امام باقر (ع) نقل شده است که فرمود: ابغض الاشیاء بطن مملو و در جای دیگر لا تمیتوا القلوب بکثره الطعام فان القلوب تموت کالزرع اذا کثر الماء، و صدها رهنمود دیگر در همین مباحث که مشروح آن‌ها را در کتب مختلف حدیث و رسائل تهیه شده در این گونه مطالب می‌توان یافت. [۱۵] این عنایت به تغذیه در اسلام که حتی در تحت شرایط خاص، تغذیه‌ی شیرخوار از پستان زنی موجب پیوند فامیلی و وقوع نسبت و اجرای احکام محرمیت می‌گردد، [۱۶] شگفتی‌آور است به خصوص با ظرائف و دقائق این احکام که عقل را به تحیر وا می‌دارد. به جز این‌ها، نظری گذرا به گنجینه‌ی عظیم احادیث اسلامی نشان می‌دهد که چه بسیار دستور و رهنمود در مسائل مربوط به تغذیه وجود دارد که هنوز آن چنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است.
فهرست
مقدمه ۴
بیان مسأله ۶
توصیف وضع موجود یا (شواهد۱) ۱۰
الف ـ شاخص‌های کیفی وضع موجود ۱۰
ب ـ شاخص‌های کمی وضع موجود ۱۲
گردآوری اطلاعات (راه‌حل‌ها) ۱۳
پیشنهادات افراد پاسخ دهنده ۱۵
الف ـ همکاران ۱۵
ب ـ دانش آموزان ۱۶
پیشنهادات: ۱۹
تصمیم نهایی ۲۱
منابع و مآخذ ۲۲
برچسب ها:
اقدام پژوهی چگونه توانستم مصرف خوارکی دانش آموزان کنترل کنم؟