مقدمه:
از زماني كه براي شناخت طبيعت و جهان روشهاي علمي و دقيق به كار رفت، شناخت و تحليل چگونگي رفتارهاي فردي و گروهي نيز بر اساس انديشه هاي اخلاقي و تفكرات فلسفي قرار گرفت.
براي مطالعه و بررسي علمي رفتارهاي انساني، بخصوص در زمينه كجروي همه از لحاظ ذهن به ورت شناخت مفاهيم خاص، و هم به كمك ابزار و وسايل تحقيق عين براي گسترش پژوهشهاي علمي در اين زمينه نيازمنديم. در هر جامعه براي شناخت چگونگي و اهميت كجروي بايد اطلاعاتي در مورد آن جامعه و هنجارهاي فرهنگي يعني آنچه كه به وسيله خود مردم خلق شده و از آن پيروي مي كند داشته باشيم و همچنين براي تفاوتهاي اجتماعي و اختلافهاي طبقاتي آن جامعه نيز توجه كنيم. (محمد حسين فرجاد، 1375).
در مورد كنش متقابل اجتماعي افراد بايد اين نكته را متذكر شد كه فرد تلاشمي كند تا به شخصيت خود از ديدگاه ديگران پي ببرد، چون براي هر كس اين مسئله حائز اهميت است كه نظر ديگران را راجع با چگونگي رفتار و كردار خوب شناسد. در ضمن بايد دانست كه فرد از ديگران انتظار دارد به روشي كه خودش تقابل دارد به معيارهاي ارزشي جامعه اش با او رفتار شود.
تجربيات گروهي اين موضوع را ثابت كرده است كه فرد وابسته به ديگر اعضاء گروه اجتماعي خويش است. يعني بدون ارتباط با ديگران مفهوم زندگي اجتماعي بي معني خواهد بود. وبدون كمك آنان نمي تواند به زندگي اجتماعي خود ادامه دهد و اين وابستگي فرد به گروه در مواقعي كه برخوردها و روابط گروهي از ميان رفته باشد بهتر خود شناخته و نمايان مي شود.
هنجارهاي اجتماعي است كه، چگونگي روابط و رفتارهاي اجتماعي تعيين مي كند و كنش هاي تقريباً يكسان را مشخص مي كند و محدوديتهاي نيز در زمينه رفتار آدميان به وجود مي آورد. قانون يكسان و معيار معين كه با توجه به شرايط مخصوص زماني و مكاني كيفيت تفكر و نحوه سلوك رفتار انسان را معين مي كند و بدان نظام مي بخشد. هنجار گفته مي شود.
بنابراين هنجارهاي اجنماعي است كه تعيين مي كند انسان چه بايد كند و از گفتن چه چيزهاي اجتناب ورزد. بايد چگونه بينديشد و چگونه رفتار كند، چه اعمالي را انجام دهد و از انجام چه اعمالي بايد اجتناب ورزد. به همين دليل هر كس سعي مي كند رفتار خود را با هنجارهاي اجتماعي سازگار نمايد تا جامعه او را به عضويت بپذيرد.
اين مسئله كه چرا رفتار انسان او را به عنوان فرد كجرو و يا شخص نرمال معرفي مي كند و افكار عمومي بستگي دارد. البته نبايد فراموش كرد كه با توجه به هر يك از هنجارهاي اجتماعي امكان كجروي وجود دارد. بنابراين قوانين جنايي، هنجارهايي قانوني است كه توسط دولت تصويب شده و به مرحله عمل گذارده مي شود، و رفتار افراد را نظام بخشيده و افراد مجبورند از اين قوانين قضايي در مورد آنان به مورد اجرا در مي آيد (فرجاد، 1375. ص . 10 تا 12). بزهكاران را از لحاظ مطالاعات اجتماعي و از نقطه نظر عرف و قانون بر حسب نوع كاري كه انجام مي دهند مي توان به سه گونه زير تقسيم كرد:
1- بزهكاري عليه اشخاص عادي جامعه كه زندگي عادي بر اساس فرهنگ و قانون براي خود انتخاب كرده اند، مثلاً كشتن آنها به عمد يا غير عمد، تهديد آنها به ضرب و حمله و تجاوز. و يا تجاوز جنسي نسبت به آنها بدون ميل و رغبت و از روي عنف و زور كه تمام اين اعمال از لحاظ قانوني، عرف جامعه قبول ندارد و كسي كه مرتكب چنين اعمالي گردد بزهكار يا مجرم خوانده مي شود.
2- عليه دارايي و مالكيت ديگران، البته اگر مالكيت از طريق شروع حاصل زحمات او باشد.
مانند: به خانه آنها به قصد دزدي رفتن و بردن اموال قيمتي، دزدي اتومبيل و غيره، كساني كه مرتكب چنين اعمالي مي شوند مجرم يا بزهكار ناميده مي شوند.
3- بزهكاري عليه نظم عمومي و سلامت افراد جامعه، مانند ارتكاب جرائمي از قبيل منشاء كه نظام اجتماعي خانواده ها را بر هم مي زند و يا به عدم تشكيل خانواده منجر مي گردد و يا موجب شيوع بيماري هاي متقاربتي مي شود و يا مبادرت به قمار بازي كردن كه حقوق ديگران را به مخاطره مي اندازد و يا استعمال مواد مخدر والكيم كه به اعمال توام با مستي، تجاوز ... كمك مي كند (فرجاد 1375 . ص . 170 تا 171).
در ادامه مي توان گفت فرهنگ نقش بسيار مهمي در نحوه رفتار انساني و روابط افراد ايفا مي نمايد. فرهنگ غني بزرگترين مانع انحرافات و كجروي ها و بزهكاري ها است و بر عكس فرهنگ مناسب حتي در صورت وجو ساير شرايط هايي نه تنها از عهده هدايت افراد بر نيامده و از تامين سعادت آنها عاجز خواهد بود بلكه خود عامل مخربي در اين زمينه مي باشد.
اكثر صاحب نظران جرم شناسي به اين نكته اعتراف مي كنند كه شرح انواع جرم و جنايت بر حسب يك تئوري منحصر با عباراتي مانند رابطه علت و معلول را بايد ترك كرد و در تجزيه و تحليل عوامل و مقتضيات مربوط به علل بايد عوامل متعددي را در نظر گرفت.
بيان مسئله:
بزهكاري يكي از معضلات عظيم اجتماعي است كه اگر چاره اي براي آن انديشيده نشود، جوانان زيادي را هم روز به روز به دامان هلاكت مي كشاند. چه بسا جوانان لايقي ندانسته دست به اعمال بزهكارانه زده و در زندان ها به سر مي برند، اين نيروي عظيم كه مي تواند در گردونه جامعه بشري مثمر ثمر باشد و چرخ هاي جامعه را به حركت در بياورد.
افراد بزهكار نه تنها سودي براي جامعه ندارند، بلكه بودجه زيادي هم به صرف ادارات و سازمانهاي مربوط به چنين افرادي مي شوند. افراد بزهكار بزرگترين سرمايه اي كه از دست مي دهند عمر خودشان است و در درجات بعدي به اطرافيان و در سطح بزرگتر به جامعه خود آسيب مي رسانند. چرا بايد جواناني كه توانايي كار كردن، تحصيل علم و غيره را داشته باشند ولي شعور آنها، آنان را در اين مسير همراهي ننمايد و او را به بطاعت بكشاند. بايد جوانان را آگاه كردو علل بزهكاري آنان را جستجو كرد و آنها را به راه راست هدايت كرد. اگر مادم از فرهنگ اسلامي مي زنيم منظور اين نيست كه در نوشته بخوانيم و تعريف كنيم، بايد در عمل آن را انجام داد، فرهنگي كه اگر به درستي جاي خود را پيدا كند چنين معضلاتي (جرم و جنايت و بزهكاري) حداقل به صورت علني بروز نخواهد كرد.
شايد افرادي فكر كنند كه دخالت در زندگي ونوع رفتار جوانان براي آنان مخاطره انگيز باشد، ولي بايد باور كرد و اين را به جامعه قبولاند كه امر به معروف و نهي از منكر آن هم در سطح همگاني (نه چند ارگان يا نيروي انتظامي) مي تواند بسياري از چنين معضلاتي را از سر راه پيشرفت فرهنگي جامعه بر دارد. بايد رسانه هاي مردمي نيز حمايت كند و جوانان جامعه را آگاه كنند. وقتي جامعه اي ما را جهان سومي مي نامند و تحقير مي كنند، نبايد زياد ناراحت شويم زيرا واقعاً ما استفاده بهينه از اصول فرهنگ خودمان نكرده ايم و خميشه كساني بوده اند كه گريزان از فرهنگ جامعه خود بوده و دل به سراب هاي غربي دوخته اند و هيچ وقت نتوانسته اند جنبه هاي مثبت فرهنگ غربي را در يابند. فقط مفاسد و بزهكاري هاي آنها را جذب كرده اند.
حال سوال اساسي اين است كه چه عواملي مهمي در بزهكاري جوانان تاثير دارد؟ آيا ميزان سواد والدين و آگاهي آنها در بزهكاري فرزندان تاثير دارد؟ آيا نداشتن اعتقادهاي مذهبي زمينه را براي انجام اعمال بزهكارانه مهيا مي سازد؟ آيا گروه دوستان ناباب در بزهكار شدن نوجوانان تاثير دارد و هزاران آياهاي ديگر. با توجه به اينكه بزهكاري جوانان عوامل زيادي دارد ولي ما در اين مقدمه مي خواهيم چندين عامل مهم را بررسي كنيم. كه شايد يكي از مؤثرترين عوامل برافزايش بزهكاري باشد و انتخاب چنين موضوعي براي امر تحقيق چيزي جز احساس مسئوليت نبوده، چون ما نسبت به زندگي ساير اعضاء و جامعه تكاليفي داريم و تا آنجا كه توان داريم بايد كوشش خود را مبذول داريم. بنابراين، ما نيز علاقه مند شديم تا در اين راه قدمي بر داريم.
اهميت و ضرورت تحقيق:
درباب اهميت موضوع مي توان گفت: چون عمل بزهكارانه در هر زمان و مكان و در هر شرايطي ممكن است اتفاق بيفتد، بايد قبل از انجام هر كاري مبادرت به شناسايي همه جانبه اميال و هواهاي سركوفته مجرم، شرايط زندگي، شرايط محيطي اجتماع و فرهنگ و غيره ... ورزيد زيرا نمي توان از قبل به صرف ارتكاب تمايل خلاف براي فرد مجازات تعيين نمود. افراد با توجه به مقتضيات زندگي، جنس و سن، اجتماع و گروههاي مشخصه خود، محيط، نوع آموزش و پرورش گله فرهنگ با هم متفاوت هستند و براي اين عوامل و برداشت صحيح از آفات كه مي توان مجازات مناسبي براي مجرم در نظر گرفت و با اين كار به اهداف انسان دوستانه جرم شناسي معين معالجه بيماري بزهكاري و پيشگيري آن در جهت سالم سازي محيط جامه عمل پوشاند.
حال شايد سوال اينجا باشد كه براي موضوع بزهكاري كه اين همه نظريات وجود دارد چرا پژوهش مي زنيم. در جواب اين سوالات گفتني است كه هر تئوري و نظريه اي جهان مشمول نيست. به اين علت كه فرهنگ هاي متفاوت اقوام متفاوت در اين عرصه پهناور گيتي پراكنده شده اند و كشور ما ايران جز اين گيتي است. لذا به جهت اين تفاوت ها بايد در هر زمينه اي و هر منطقه اي پژوهش لازم صورت گيرد. و از بين عوامل مختلفي كه در بزهكاري تاثير دارد شايد عوامل فرهنگي تاثيرگذار تر باشد و ما نيز مي خواهيم و افكارهاي عملي را در جهت كمبود اين معضل ارائه دهيم و شايد در بدو امر هزاران جواب براي اين معضل بياييم ولي تا پاي علمي در ميان نباشد گفته بايدي چندان ثبات لازمه را نخواهد داشت و اينجاست كه اهميت و ضرورت تحقيق احساس مي شود.
برچسب ها:
بررسي علل و عوامل بزهكاري نوجوانان شهرستان بزهکاری عوامل بزهکاری